kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Baita hondakinak ere / Iñigo Astiz / Susa, 2012

Gorputzaren saioa, eta hitzena Mikel Asurmendi / Berria, 2012-11-04

[Pertsona] berriak etorri ziren, eta hainbat aztarna aurkitu zuten: aurreko zibilizazioen azalpenak. Uste zuten, euren aurretikoek ezarriak zirela aztarna haiek. Bai zera! Funtsean, azkenaurrekoek aurkitu zuten bera aurkitu zuten heldu berriek. Definitzeko moldea aldatu zuten, aurrekoek azaldu zuten gauza bera azaltzeko: mendia, hiria, eliza, museoa, kartzela, telebista edo telefono-gida.

Horregatik edo, poema hauen egileari lurra balio zaio, baita hondakinak ere. Aurrekoek —Caeiro, Benn, Larkin, Whitman poetek…— utzitako aztarnak balio zaizkio, jakinik ere, poetei hiltzea aiseago zaiela bizitzea baino. Poeta honek, ordea, bizi nahi duenak bizitza aski izan behar duela dio: gorputza baino ez dugula merezi, diosku. Gorputza edota literatura. Gorputza eta literatura parekatzen ditu, gorputza eta literatura partekatzen ditu. Eurekin esperimentatzen du.

Anphora hautsi ez ezik —aurrekoetako batek zioenaz beste— anafora hautsi dela dio poeta geofago honek, baita anafora aspaldi hautsi zuena [pertsona] hautsia dela erran ere.

Suerte guztietako aztarnekin esperimentatzen du: museoko audio-gida, telefono-gida edota ETBrekin. Eta bereziki, gorputzarekin esperimentatzen du: eskaileretan argia piztuz behin eta berriz, geroago egon behar lukeen tokiko bere ausentzia imajinatuz. Esperimentu luminikoak, metafisikoak edota geo-domestikoak direla (bi)tarteko, berez ilunak diren bizipenak [poemak] argitu nahi ditu.

Iraganekoekin —amarekin eta aitarekin— partekatzen ditu lurra eta mina. Iraganeko mina lurralderik gabeko Euskal Herrian. Suerte guztietako minak bizi ditu, baina mina, minetan minena, gorputza partekatzen duen maitearekin —eta bere buruarekin— esperimentatu ohi du.

Durangoko Azokara gonbidatzen gaitu Larkinen ironiaz baliaturik, baita azokaren hondakinak —hezurreriak— dastatzera gonbidatu ERE. Gure azoka nagusia ez dadila hil, antzinatik eta urtetik urtera berpizten den gaubeilara gonbidatzen gaitu, euskal literatura salbatze aldera.

Edota Sandro Pennarekin eseri ohi da, eta hura irakurri, bere lagunek maiteekin laztanetan diharduteino: “Ausaz, gaztetasuna zentzumenak modu iraunkorrean maitatzea besterik ez da, eta dolurik ez izan”, barrundatzen du ERE poeta honek. Eta lagunak maitetxoen laztanetatik askatzen direino horrela mehatxatzen ditu: “Beste batek arnasa hartzen du hemen, animalia gozoa, isila bera ere. Alta, nire bizitzaren harrabotsak antzinako bizitza berritzen du. Horrela baino biziago ez naiz inoiz egongo”.

Nire konklusioa: hauxe da Dena.

Dena nahikoa nahasia heldu zait. Sotila eta indartsua hasieran, ikaragarria, irreala eta erreala gero. Dena-k hartu zuen/du aurrekoen denaren forma. Akaso, errepikapenak edo bertsioak besterik ez gara [poema hau legez], haragia zauritua baino ez, baina gu gara [liburuan dagoena] dena den. Izan ginena [pertsona] orain ez gara. Objektuen bidez identifikatuko gaituzte: hau zen beren garaia, hau beren lekua.

Funtsean, bat nator poeta honekin [pertsona honekin] lurraldetasuna gure gaia izanagatik ERE, ez da bereziki geografia behar duguna, gorputza baizik. Nago baina, [pertsona] geofago hau noizbait erdituko dela —nondik ez dakidan arren— bere-berezko poesiaz, eta Euskal Herria astinduko duela bertze amiñi bat, Astiz poetaren erara astindu ere: gure lurraldea Urbasa da, baita Urederra ERE. Ur eder basak aise urtu eta barreiatzen ditu gure hezurrak, baita gure hondakinak ERE.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak