« Paretaren kontra | “Zernahi batez”: Martin Tejeriaren poema liburua »
Gabeziak / Tere Irastortza / Kriselu, 1980
Teresita Irastorzaren “Gabeziak”: Tormentoaren laberintoa Josu Landa / Egin, 1981-01-28
Askotan pentsatu ohi da, eta ez bada pentsatu ere praktikak hala erakutsi digu, sakabanatutako poemez osaturiko liburu batek nolabaiteko heterogeneitate bat gorde behar duela, hots, bizitza emozionalaren ispilua izanik egoera posible guztien adierazgarri poetikoa izan behar duela. Plurifazetikoa omen da eta gizakien ispiritua. Batzuetan triste, besteetan pozik; batzuetan loreak, bestetan apoak.
Badira bestalde, eta dagokionari eskertu behar, aurreko ikuspegi horretatik urrunduz, mundu aseptiko —zeren eta azalez konpromezu itxura eman arren, defentsarako modu bat besterik ez baida— horren aurrean, gizonak (eta emakumeak noski) inpartzialtasunari uko egin behar diola aldarrikatzen dutenak. Matematiketan gehiegi sinesten ez dutenak. Horiek dira beharrezko, gizakiok ez baikara sentimentu eta egoera posible guztiak neurri berean bizi dituzten kriaturak
Pertsonari zentzu periodistiko-antzu-analgesiko hori kendu nahi dioten horietako bat Teresita Irastorza dugu. Honen froga, Gabeziak liburua. Honek emango dizkigu orain egingo dugun komentariorako oinarriak. Hala ere, hasi baino lehen, ohar txiki bat egin behar da, gero inor ez dadin tronpa, iragarki gisa. Liburu honek tranpa asko ditu. Eta tranpa hauek ongarri ala kaltegarri izan daitezke, guzti hau noski irakurlearen arauera gelditzen delarik. Lehenengo tranpa liburu honek duen tono apelatiboa litzateke, testu guztiari darion “ZU” etengabe hori alegia. Norbaitek pentsatuko du horrek ez duela tranpa izena merezi, eta zirkunstantzia baten gatik ez balitz, ez litzaioke arrazoirik faltako. Kamuflatuta aurkitu baitugu “ZU” hori. Espiral engainadore baten barnean. Hasieran “ZU” hori irakurlearengandik urrun gelditzen da, amorante hipotetiko bat dela medio. Piskanaka piskanaka “ZU” hori irakurlearengana hurbilduz joango da, amorantearen figura abstrakzio baten bidez deuseztu arte. Hain arinki eta zuhurki eramandako prozeso honen ondorioz, eta 26. poema laukoitzan hain zuzen, irakurlea “ZU” horren sare traidorean harrapaturik aurkitzen da, poetisak idaztean zuen inguru zapaltzaile berdinean murgilduta, irtenbiderik gabe eta Lizardiren poema aseptiko pare bat irakurtzeko gogoz.
Eta Lizardiren poemetara pasatzea posible izango litzateke gainerantzeko guztian beste tranparik ez balego. Baina bada beste bigarren tranpa bat partzialkeriarena alegia (eta garbi aski gelditu da lehenago gu partzialkeria eta erradikalismoen alde gaudela). Gris koloreak definituko luke duela lerro batzuk aipatutako tono apelatibo horrekin batera beste elemenduen bidez sortzen den giroa. Hertsi begiak eta entzun: iluntasuna, bakardadea, negarra, etsipena, ausentzia. Argi berde eta gorri guztiak itzali ondoren, poema ezezagunaren entierroa prestatzen hasteko gogoa sortzen da. Eta askotan sadomasokismoa poetikara aplikatu ote duen susmoa baztertzea zaila egiten bada ere, samintasun hari horrek erabat harrapatzen du irakurlea.
Zeren eta poema hauek adoleszenteak izanik, ez dute poema adoleszente guztiek sortzen duten distantzia prudentziala sortarazten. Eta hori beste tranpa bat da. Irribarrerik gabeko bonbardeo baten azpian sentitzen den sensazioa ez baita atsegina oso; nahiz eta poetikoa edo komenigarria izan noski.
Bi tranpa umezurtzek hirugarren bat beharko lukete noski, eta badute izan. Edozein eratako materiale batek jasan dezakeen bere senaren beraren kuestionatzea izango litzateke. Eta gaurko aztergai dugun liburuan kuestionatzea ez ezik desbaloratzea proposatzen dela esango banu —eta hala da, halafedea—, hain azal inoxentea duen liburu honek ez ote dituen arrisku gehiegi pentsatuko genuke. Izan ere, etsipenean eta lanbroan hondoratuko tipo bati poemen sarean harrapatu ondoren, sare horrek ez duela esistitzen esaten bazaio eta aldi berean sare horretatik irtetzeko esperantzarik ez ba zaio gelditzen, sentimentu apokaliptiko batek betetzen du guztia. Suak guztia kontsumatzen du eta poema liburuak paperrontzitara joaten dira. Eta hau da, zoritxarrez, Teresita Irastorzaren liburu honen helburua: Paperrontziak musukatzea.
Iragarki gisako beste ohar bat: “Gabeziak” liburua laberinto bat da, eta esposatu ditugun ezagugarriak dituen laberinto bati ihes egiteko irtenbide bakarra suizidioa da. Hala guztiz ere, ez poemen asuntotan suizidioak ezer gutxirako balio duenez, hobe duzue poema bakoitza irakurri eta hurrengora bitartean lo kuluska bat bota.
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi
Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez
Jon Jimenez
Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi
Asier Urkiza
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Nagore Fernandez
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria