kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Xabier Lete. (Auto)biografia bat / Inazio Mujika Iraola / Alberdania, 2011

Autodidaktaren formazioa Igor Estankona / Deia, 2012-01-14

Xabier Leteri buruz (Oiartzun, 1944 – Urnieta, 2010) asko idatzi da azkenaldian, omenaldiak egin zaizkio, erreportajeak atondu dira, iritzi eman dute kritikoek eta adituek. Baina Xabier Leteren ahotsa eta kontakizun propioa entzuteko oraintxe argitaratu da liburu bat, erdi biografia erdi konpilazio, poeta eta kantariaren pentsamendura hurreratu gura duen ororentzat interesgarri. Inazio Mujika Iraolak testuak eta esanak bildu eta hautatu ditu hainbat iturritatik: Argia, Berria, Bertsolari, Egan, Euskadi Irratia, Euskal Irratiak, Hemen, Irulegi Irratia, Noticias de Gipuzkoa, Pagourte, Plazara, Oiartzungo Hitza zein Oiartzungo urtekaria.

Liburuan, beraz, Leteren gogoetak aurkituko ditu irakurleak, batzuk gai publikoei dagozkienak eta beste batzuk barrukoagoak. Goiburu hanpatu xamarra daroa —ez da biografia bat—, baina pertsonaia baino areago pertsona ezagutzeko bidea ematen du, baita plazer handiz irakurtzeko moduko pasarteak uzten ere: “Autodidakta bat naiz, formazio akademikorik ez dut, baina hala ere, saiatua izan naiz nire bizitzako urte batzuetan filosofia irakurtzen, eta literatura zer esanik ez, eta saiatu izan naiz, ahal dudan neurrian, ahal nuen tokietara hurbiltzen, beti muga izugarriekin”. Eta Letek berak ohar egiten digu etengabeko bilaketa estetiko eta bitala akabu bakoa dela: “Eta batek zenbat eta ahalegin gehiago egin ikasteko eta irakurtzeko eta ikusteko, jakiten du eta konturatzen da gero eta ezjakinagoa dela”. Jakinduriatik eta apaltasunetik aletzen ditu Letek bizitzearen ingurukoak, politikari emandako urteak, estetikaren gaineko bere iritziak eta abar.

Baina txoko honetan, badakizue, poesiari eskaintzen diogu guk tartea. Horren inguruko pasarte mamitsu ugari dago liburu honetan. Polita da ikustea nola hausnartzen duen oiartzuarrak Egunsentiaren esku izoztuak liburuarekin itxi zuen ibilbide mardularen inguruan. Izan ere, hamasei urteren ostean obra ezinbesteko baten aho zapore gazi-gozoarekin utzi gintuen. Barruak hustu zituen, Lourdes Iriondoren falta existentziaren zentzu falta poetiko bihurturik, eta bizia emanez bizirik ez denari. Egunsentiaren esku izoztuak testu sakratu baten indarrarekin etorri zen, eta era berean sakonki humanoa begitandu zitzaidan. Ez zen izan, gainera, bizitzari buruzko hausnarketa bat bakarrik, poetikari buruzko lezio handi bat ere bazen: atzena deskribatzeko modu bat.

Bada, liburu hori eta ibilbide poetiko osoa ulertzeko klabe batzuk opatzen dizkigu hemen Letek: “Poesia beti hartu izan dugu jendearengandik urrun dagoen bitxikeria bat bezala, estetika bat edo, literaturazaleen idazteko eta mintzatzeko modu bat eta kulturatxo bat, esaten dena. Azken urteotan horri buruz gogoeta asko egin dut eta, gero izan dudan esperientziagatik, azken finean, poesia zer da? Poesia da hitzen bitartez, guk bizitu dugun bizitza erratea, kontatzea, bai pentsamenduak, sentimenduak, eta urradurak eta zauriak eta dena. Eta poesiaren baitan zer dago beraz? Nik esango nuke dagoela gizatasuna”. Eta harago doa: “Nik, besteek idatzitako poesian, askotan aurkitu izan dut barnean neraman zerbait baina erraten ez nekiena ordu arte. Eta erraten dut: nik hau barruan neraman, baina orain arte ez naiz kapaz izan inoiz hau errateko”. Horixe da beretzat poesia. Elkarrizketa. Edo ezin hobeto dioen legez Andu Lertxundik liburuari egindako hitzaurrean, Letek ez zuela bere bizitza idatzi, esan egin zuela.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak