kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Etakideen ametsak / Markos Zapiain / Elkar, 2011

Ezustean (?) arruntak Bixente Serrano Izko / Berria, 2011-10-30

Ez dira etakideen kimerak edo amesturiko utopiak saiakera honen ikergaiak. Euskal idazle esanguratsuenetako batzuen fikzioko pertsonaiek, etakideek, euren lozorroetan edo lo arinetan amesturiko istorioak aztertzen ditu Markos Zapiainek gaurko honetan. Ametsen interpretazioan sartzen gaitu.

Zazpi idazleren bederatzi eleberri, analisirako. Bertako pertsonaia gehienen ametsak, espero izateko den bezala, herioarekin loturik. Zer erranik ez, etakide gisa inolako esperientzia propiorik inoiz izan ez duten idazleak dira gehienak, eta beraiek imajinatu dute narrazioen harira zer-nolako ametsetan murgilduko diren euren pertsonaiak, eta mundu zabaleko idazle guztiek, sinesgarritasuna lortze aldera, euren sorkarienganako halako enpatia sentitu behar duten bezala, gure hauek ere horrelaxe sartu behar izan dute nork bere burua etakideen larruan. Horrela, saiakeragileak azterturiko pertsonaiak hedabideetan-eta ikusi ohi ditugun topikoetatik kanpokoak dira, ez daude estereotipaturik gaurko agitprop antiterroristak nahiko lukeen antzera. Hezur-haragizko pertsonaiak dira, bakoitza bere biografiaren zertzeladetan harrapaturik daudenak, bakoitzari une batean edo bertzean altxatuko zaizkiolarik bere mamuak arrazoiaren (ideologiaren) loaldietan.

Erranik doa: Herioa da, kasu gehienetan, altxatzen zaien mamua. Sinesgarria, sinesgarria denez. Baina zer adierazten du horrek? Halako desioa, euren heriotzari deia, Camusek bere errebelde anarkista errusiarrengan atzeman nahi izan zuen bezala? Euren atentatuetan legeak, bizitza legeak, eta euren etika bera ere, haustearen truke euren buruaren sakrifizioa nolabait eskaintzen zutela uste zuen idazle frantsesak. Ez doa ildo horretatik Markos Zapiainen interpretazioa. Pertsonaia ezberdinak dira gureak, tankera eta psikologia desberdinetakoak, nekez bil daitezkeenak interpretazio hari bakarrean. Freuden bideetatik haratago ere joan nahi du gure saiakeragileak: “Etakideen ametsen artean, desirak mamitzen dituztenak ditugu, baina baita desirak mamitzen ez dituztenak ere”. Eta desira horiek “molde batekoak zein bestekoak heriok bidaliak dira”, bai, baina ezin utzi alboan “etakide amesgile bakoitzaren nortasuna besteenaren arras bestelakoa da, eta maiz gainera aldakorra, erakundean sartzeko, bertan jarraitzeko edo uzteko arrazoiak bezalaxe”. Nahiago du interpretazio bide gisa James Hillmanen psikologia, arketipo anitzen joko interaktiboetan oinarritzen dena, eta zeinaren arabera gutariko bakoitzaren nia bera ere bertze fantasia bat gehiago baitugu. Holaxe ere etakideen ametsetako mamuak, nork bereak eta bakoitzaren unean uneko bizipen desberdinen arabera altxatuak.

Literaturan oinarrituriko ikerketetan Zapiainek ohi duen bezala, jatorrizko testu luzeak ekartzen ditu saiakeraren orrialdeetara, gure kasurako amets guztien transkripzioa, jakintzat eman gabe irakurlearen memoriaren freskotasuna. Testuak begien aurrean, errazago jarrai diezaiokegu saiakeragileari bere peskizetan, eta errazago ere heldu haren inpresio berberera: alegia, etakideen ametsak gureak bezain anitzak, lazgarriak edo goxoak eta edonorenak bezain aldakorrak direla.

Eta Markos Zapiainek, ohi duen bezala, maiz ibilitako bideetatik kanpo joateko ahalegin eskertzekoa eskaini digu honetan ere, ezusteko angeluetatik enfokatuz bere kamera intelektuala, argi errainu esanguratsuagoen bila betiere. Ezustekoa, kasurako, azken ondorioa, literaturarekin maitemindu batena: pentsa liteke “ETAren ekarpenik handiena Euskal Herriari ETAri buruzko euskal literatura izan dela”.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak