kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Hatsaren kulunka / Herta Müller (Ibon Uribarri) / Elkar, 2010

Betiereko itzuleraz Iker Zaldua / Gara, 2011-02-04

Aski errepikatutako gaia da Elkarrek proposatzen diguna, Holokaustoa eta haren ondorioak euskarri eta ikuspuntu guztietan jarri izan dizkigute mahai gainean. Euskal literaturan ere badu bere tokia, oso atzera joan gabe, 2004an Ereinek judu nerabe ezagunenaren egunkaria euskaratu zuen Josu Zabaleta itzultzailearen eskutik. Hark 13 urte zituen eta aipatu bezala judua zen. Herta Müller idazleak hamazazpi urteko gaztetxoa jartzen du agertokian eta ez da judua, Errumaniako komunitatean bizi den alemaniarra baizik, II. Mundu Gerraren amaiera aldera, alemaniar izateagatik zigortuta lan-esparrura doana.

Idazlearen amak bertatik bertara bizi izan zuen zigor hura, baina alabaren belarriak babestu nahian edo, txintik ere ez zen haren mingainetik irristatu. Oskar Pastior 2009ko Nobel sariaren lagunak ere zapaldu zituen esparru horiek eta itxuraz Müller eta aipatu poetaren artean taxutu behar zuten irakurgai dugun hau. Egitasmoa adostu eta gutxira, ordea, Pastior hil egin zen eta Müllerrek bakarrik ekin behar izan zion, bere lagunak emandako xehetasunak baliatuta, lan-esparruko giroa deskribatzeari.

Funtsean hori da Hatsaren kulunka, 17 urterekin lan-esparrura joan zen mutiko hark, hainbat hamarkada pasa ostean, lan-esparruari buruz egiten duen deskribapen xehatua, edo zehatzago esatera, esparruak azalarazitako sentimendu eta sentipenen deskribapen bikaina. Krudelkeriak, bortizkeriak eta, are, heriotzak zeharka aipatzen dira. Ez da hori liburuan bilatu behar duguna, halako egoera batean dagoenak esparrua eta, orokorrean, mundua ikusteko duen modua baizik, egoerak ernatzen duen zentzumen berria, bizirautekoa.

Atalka banatzen da liburua, 64 atalez harilkatzen da 5 urteko egonaldia. Kontakizuna da, memoria moduko bat, beraz elkarrizketak alde egiten dute liburutik eta deskribapen mardul eta zehatzek betetzen dute haren hutsunea. Berez, atal bakoitza deskribapen bat da, une jakin baten deskribapena, objektu baten deskribapena edo gogoeta batena. Sarritan hitzak aipatzen ditu, hitz errusiarrak, errepikaren errepikaz gaztetxoaren hizkuntza-eremuan sartzen direnak, eta haren esanahiaz ari da atal osoan zehar, haren esanahiaz eta esparruan esan nahi duenaz, esanahi semantikoa eta pragmatikoa. Finean, egun guztiak berdinak diren mundu batean atzo eta gaur bereizten dituen pentsamendu hori, ogi-zati hori edo elur maluta hori da mintzagai, eta pentsamenduari geruzak kentzen dizkio, ogi-zatia biluztu eta pilatutako elurra alboratu.

Maisutasunez egiten du lan hori idazleak, hala, elkarrizketak ematen duten erritmo hori ordezkatzea lortzen du, maisutasuna eta atalen araberako egitura erabiliz. Atal bakoitza ipuin aske modura ere irakur daiteke, nahiz eta ukaezina den horien arteko lotura, batean ernatzen diren hitzak, besteetan metafora bihurtzen baititu. Hari nagusia, jakina, esparrua bera da eta bertako biztanle behartuak. Guztiek helburu edo jomuga bera dute, egunez egun etxera itzultzearen itxaropena elikatzea.

Azken atalak itzuleraz ari dira, etxera itzultzeaz, bost urteko jomuga hori bizitza osoko jomuga bilakatzen da, itzuli egin nahi du mutilak, lehenengo etxera, gero esparrura, 17 urte zituenera azken batean, lapurtutako urteak ez baitira bost soilik izan, hamazazpiz osteko guztiak baizik.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak