« Existentziaz zertzelada batzuk | Bihotz triste bat zintzo »
Hamazazpikotan / Karlos Linazasoro / Elkar, 2010
Haikuaren paradoxa Beñat Sarasola / Berria, 2010-09-19
Umore handiz idazten zuen berrikitan Karlos Linazasorok Volgako Batelariak webgunean bere balizko arrakasta eskasari buruz. Kontatzen zuen nola behiala 34 irakurleko idazlea zen eta Urperatze handia narrazioa publikatu ondoren, berriz, 33koa, irakurle batek liburua ?”oso txar?” eta ?”ez erosteko modukoa?” iritzi ziolako Beterriko liburua aldizkarian. Gauzak nolakoak diren, baina. Bere azkeneko liburuak, Hamazazpikotan izenekoak, zenbait komunikabidetan argitaratzen diren Gehien saldutakoak sailean lehenengo postua lortu baitu sarritan uda honetan. Ez naiz zerrendok begiratu zalea, baina arrazoi ezin aitortuzko bat dela medio jardun naiz adi. Harritzekoena, ordea, ez da Linazasorok arrakasta eskuratu duela ustez —horretarako meritu franko egindakoa da honezkero—, baizik eta, izenburuak iradokitzen duen gisara, liburua haikuz osaturikoa dela. Haiku liburu bat. Nork esango zuen haikuek salbatuko zutela euskal literatura —eta, bidenabar, Linazasororen pentsioa— irakurle gabeziatik?
Ezagun da haikua dela Japoniako poesia tradiziotik mendebaldean arrakasta handiena izan duen moldea. Beti aipatzen da, esaterako, haikuak zelako eragina izan zuen imaginismoan, eta zehazki, Ezra Pound-en poesian. H.D, Antonio Machado, Octavio Paz eta beste hainbat poetek jarraitu izan diote, orobat, haikuaren arrastoari. 5-7-5 silabaz osatua, natura izan ohi da poesia mota honetako gai nagusia. Adibidez: Matsuo Basho-ren haiku famatuenetako batek halaxe dio (Ibon Uribarriren itzulpena): “urmael zahar / igelak jauzi dira / uraren hotsa”. Linazasorok, bada, liburuko lehenengo atalean, Naturaren oskoletan izenekoan, natura honetako aleak eskaintzen dizkigu; haiku klasikoetara gerturatzen da nolabait, nahiz eta nabaria den, halaber, mendebaldeko idazle garaikide batek idatzitakoak direla. Alderatu, bestela, arestian aipatu Bashorena tolosarraren honakoarekin: “Txoria ere ez da / errazki kontentatzen: / urpea du ments”. Dena den, gainontzeko bi ataletan ikusiko dugu argi eta garbi haikuaren forma eramaten mendebaldeko poesiagintzaren motibo oinarrizko eta errepikatuenetara. Biok garen maitasuna atala, hala, amodiozko poesiagintzaren tradizioa haikuaren formara moldatzeko ahalegina da; Denboraren eguraldiak atalean, aldiz, gauza bera egiten da auzi metafisiko-filosofikoekin (izana, heriotza, denbora, eta abar). Horietarik asko aforismoak direla esan genezake kasik, ez bada haikuaren silabazioa errespetatzen dutelako: “Zer oparitu / dit biziak? Kenduko / didan guztia”.
Zuhaitz baten gerizpean edo lorategi baten bazterrean irakurtzeko egokiak izan ohi dira haikuak. Soseguz ale bakoitza irakurri eta berrirakurri hamazazpi silabetako zirrikitu guztiak miatu arte. Hamazazpikotan ez da, honenbestez, has eta buka, korrika batean irakurtzeko moduko liburua. Ez dirudi gaur egungo bizitza arrapalazkoari ongi egokitutakoa. Beste behin ere Linazasorok literatur forma ?”periferiko?” bati heldu dio —lehenago, narrazio motzak, aforismoak, poesia eta abar landu izan ditu—, merkatu eta arrakastaren hatzaparretatik landa.
Hortik gehien saldutakoen zerrendan azaltzearen paradoxa. Zerrenda madarikatuok gehiegi aipatzen ari ez ote naizen pentsatuko du inork arrazoiz. Baina gure literaturako zenbait ?”eragilek?” argudiatu izan dutenaren arabera, bada garaia kinka larrian omen dagoen gure literatura (irakurri industria) halako arrunkeriez arduratzen hastekoa, gainontzeko literaturekin (idem) alderatuko bada. Ez esan ez litzatekeela dibertigarria haikuak izatea, paradoxaren paradoxaz, industriaren eta Karlos Linazasororen salbatzaileak.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo