kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Herria / Marie Darrieussecq (Xabier Paya) / Alberdania, 2009

Zer gara gutariko bakoitza? Bixente Serrano Izko / Berria, 2010-04-25

Fantasia, fabulen baliagarritasuna, begirada zorrotz, eguneroko gertaera eta portaeren azpian zerbait gehiago ikusteko adina sakon, adierazpen zuzeneko eta sarkorrak… izan ziren Marie Darrieussecq Baionako eta frantsesezko idazleak bere lehen eleberrian erakutsi zizkigun dohain batzuk. Aukera izan du euskarazko irakurleak hori ezagutzeko, Ahardikeriak izenburukoarekin. Gero, egile honen nobelagintza jada luzeko bigarren bat irakurri ahal izan dugu: Tom hil da, pertsonalistagoa, halako kontu autobiografiko baten gainean eraturiko fikzioa, amarengan seme baten heriotzak sorturiko obsesioen segida errepikariak hari. Horretan ere, idazkera adierazkor eta bilaturiko giroari egokitua. Gaur, hirugarren bat dugu, Herria, argitaletxe berberari baina hirugarren itzultzaile bati esker, Xabier Payari esker, ongi eskertzeko ere. Berriro, lehenean bezala fantasia hegalaria, sinbolo euriteak, begirada sarkorra; eta aipaturiko bietan bezala, perpaus sintaktikoki sinple, motz eta ikuspegi narratiboaren zerbitzuan landuak.

Kontu autobiografikoen gaineko bertze fikzio bat dugu hau, Tom hil da kasuaren antzera, baina dimentsioa askoz kolektiboagoa da, komunitarioagoa, hezur-haragi-gogozko indibiduo batengandik ikusarazi nahi duena. Drama familiarrak, jaioterritik alde egitea, mundu zabalean zeharreko ibilerak eta une batetik aurrera itzulera, jaioterrira, erroetara, euskaldun nahi duen adoptaturiko seme bat eskutik eta alaba batez, Epifania ez kasualki deituko dionaz, erditzera. Gogoeta pertsonalista eta herri zein hizkuntz identitatearen ingurukoez beterik, auzi antropologiko anitz azpitik, baina era guztiz literario eta askotan poetikoan adierazita.

Protagonista bakarra, emakume bat berriro ere Darrieussecqek ohi duen bezala, baina bi planotan eraturiko narrazioa. Bata, lehen pertsonan, bizitzen ari den esperientzia (eta bizi izandakoak) liburu bihurtzeko kaierean isuria. Bertzea, hirugarren pertsonan, autofikzioan distantziamendu maila bat lortu nahian, eta hainbat gako osagarri eskaintzen diguna narrazioaren hariak lotzeko. Izan ere, ezarian-ezarian doaz gorpuzten esperientziak narrazio gisa. Amatasuna, sorkuntza literarioa, alabatasuna, arrebatasuna, hizkuntz komunitatea, arroztasuna, herrikidetasuna…, dena elkarri loturik oinarri errealista baina giro fantastiko batean: Baiona da hiria, erraz identifikagarria, baina inoiz izendatzen ez duena; euskalduna da hizkuntz komunitatea, baina yuoangiarra da hizkuntza eta herria, “izenik gabeko herria, adjektibodun herria”; independentzia lortu berria; lurzorua, lur azpikoa, itsasoko urak, zuhaitzen erroak, mendiak, hondartzak, kutsadura, mehatxu nuklearrak, eromena, hildakoekiko bizidunen lokarriak, jaiotza…, sinbolismoez beteriko elementuekin lorturiko ehundura, nortasun eta identitate pertsonal eta kolektiboei buruzko eleberri honetan. Euskal Herria abiapuntu, baina dimentsio unibertsalagoa ematen die horrela bere gogoeta konplexuei.

Ez gaude, ezta hurrik ere, eleberriz mozorroturiko tratatu filosofiko baten aurrean. Oroz gainetik, narrazio bat da, bere geldotasun eta idazkera landuaz —lehen begiradan ematen duen baino askoz landuagoa bere bakuntasunean— gozatzeko prest baldin bagaude. Eta horrezaz gain, badu ematen zer pentsa banakoaren nortasuna nola doan eratzen, zeren gainean eta erdian, zer munduaren aurrean, partikulartasun eta unibertsaltasunaz, hainbat giza arazoz; bai eta ere Euskal Herriko ospe handiko idazle frantsestu batek nola bizi d(it)uen bere hizkuntz eta herri identitatea(k).

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak