kritiken hemeroteka

8.553 kritika

« | »

Euskararen egoerari irizten / Juan Inazio Hartsuaga / Hiria, 2009

Elebidun erdalzaleak eta bertze Bixente Serrano Izko / Berria, 2010-01-03

Juan Inazio Hartsuagak, bere liburu labur honen sarreran, sano egiten dio trufa bere buruari: “Gaztaroan kristau sutsu izan ondoren geratu zaidan ajeetako bat apostolutzari diodan alergia izanen da nolabait”, adieraziz nola arduratu den gehiago “gogoeta egiteaz gogoetok argitaratzeaz baino”. Nolanahi ere eta zorionez, hausnarketa funtsezko batzuk argira ematera deliberatu da, Euskararen egoerari irizten saiakera honetan.

Seguru baietz, liburuaren atzetik, egon, badaudela luze mamituriko funts teorikoak, irakurketak-eta, baina eguneroko esperientziatik sortu zaizkion kezkak, birplanteatzeko beharrak eta proposamen zenbait azaleratu nahiago izan ditu, lan sistematiko oso bat baino. Iritzigile eskarmentudun gisa, ez teorizatzaile akademiko gisa. Kanpo-lanean dabilenak lortzen duen senak gidaturik.

Labaingarria zaigu ni bezalako literatura iruzkingileoi, edozein saiakeraren aurrean, geure eginbeharra: gure iritziak eman behar, baina zertaz? Saiogilearen iritziei buruz, ala haren lanaren bertzelako balio batzuez, haren arkitekturaz, koherentziaz, bizitasunaz, komunikagarritasunaz, interesaz?… Garbi daukat nik: bigarren hau dagokigu, nahiz eta, segurik, eraginik izanen duen balorazioan saiogilearen iritziekiko geure adostasun edo desadostasun mailak. Hartsuagaren kasu honetan, errazagoa dut auzia. Ez dakidalako haren iritziekin zein neurrian natorren bat, baina bai dakidalako guztiz zentzuduna dela eztabaidagai jartzea egileak eztabaidagai plazaratu duena.

Lantxo ezberdinak bildu ditu Hartsuagak gure gaurko honetan. Lehen erdian, argitarapen honetarako espresuki idatziriko iritziak; bigarrenean, duela bortz urte Jakin aldizkariko “Egunen gurpilean” sailean plazaratu zituen lau artikulu. Gaia, liburuaren izenburuak aditzera ematen duena, hots, soziolinguistika.

Non gauden jakiteko baduela 30 urtetik hona apenas berrikuntza metodologikorik gabe egiten diren inkesta soziolinguistikoak kritikatzen hasten da —eta liburu amaieran, eranskin baten moduan bertze inkesta-eredu bat proposatu—, “euskaldunak eta erdaldunak bezalako” kategoriak islatzen dituzten terminoak ordezkatu beharra adierazten du, haien ordez “erdaldun erdaltzalea, erdaldun euskaltzalea, elebidun erdaltzalea eta elebidun euskaltzalea” hobetsiz. Ezin uka kategorizazio zehatzago horren interesa euskararen egoera soziala neurtzeko orduan, hala erabileran nola atxikimenduari dagokionez, dena delakoa kategorizazio-proposamen berri horrek sor litzakeen emaitzen irakurketa.

Euskararen egoerari buruz hainbat topiko astindu ditu jarraian; bertzeak bertze, “euskaldunek euskara maite dute” —zeinari “gure herriaren euskaltzaletasun eskas eta ideologien menpekotasun aitortza” kontrajartzen dion—, edo “euskara ez da inposatu behar” —“alderantzizkoa esango nuke hain juxtu: Inposaketarik gabe hizkuntzak ezin du iraun”—, edo “euskararen berreskurapenak presarik gabe eta zenbait belaunaldietan zehar burutu beharko da”… Lagintxo bat da Hartsuagaren tonu zirikatzaileaz ohartarazteko irakurleari. Alta, erronka bakoitza jo ondoren, bere berrikuspenen xehetasunetan luzatzen da gehiago, gauzak desdramatizatze aldera baina geure betiko leloetan loak har ez gaitzan. “Zer egin” eta “Euskarari lotzeko balio sorta zaharberritzen” dira bertze bi ataltxo, era positibo eta aberasgarrian irakurtzeko modukoak, betiere “gogoeta ahalegin gehiago egiteko gonbita” gisa.

Iradokitzailea lana, bai horixe, aditu izan behar gabe euskararen sendotze sozialaz interesaturik dagoen edonorengan pertzepzio berriak pizteko.

Azken kritikak

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Irati Majuelo

Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust

Aritz Galarraga

Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo

Aiora Sampedro

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Mikel Asurmendi

Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lurrez estali
Ximun Fuchs

Jon Jimenez

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Artxiboa

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

Hedabideak