« Idazle ezezaguna | Ez obeditu inori »
Londres kartoizkoa da / Unai Elorriaga / Elkar, 2009
Soraren esperoan Beñat Sarasola / Berria, 2009-09-11
Teilatu baten gainera joaten da egunero Phineas, bertatik tren geltokia eta errepidea ikusten direlako, eta bere arreba Sora desagertua noiz etorriko esperoan denez, leku hori delako bere itzulera ikusteko toki behinena. Uda hasiera da eta zeregin horretan laguntzen diote Musone, Datos eta Bleurer adiskideek. Izan ere, udan itzuliko dela agindu du Sorak etxera bidalitako gutunean. Diktadura baten —Liburu Brodatuaren garaia— ondorengo urteak bizi dituzte lau lagunek, eta beren helburuetako bat iraganean gertatutako desagerpen, tortura eta enparauen argitzea da. Horretarako, herriko lau doktorek —Tizman, Fresleven, Malo eta Bornas— egindako bost grabazio eskuratu nahi dituzte, haietan informazio baliagarria egongo delakoan (tartean Sorari buruzkoa orobat).
Narrazio ildo horrek gidatzen du Londres kartoizkoa da Unai Elorriagaren laugarren nobelaren muina. Salbuespena bigarren zatia da (liburua lau zatitan banatua dago), zeinetan nagusiki Londresen jazo (omen) zen polizia-nobela formako kontakizun ederra kontatzen baita. Liburuaren amaieran argituko zaio irakurleari zati honen eta gainontzekoen arteko lotura.
Idazleak liburua publikatu aurretik bere literatura erabat aldatu zuela iragarri bazuen ere, nik ez nuke horrenbeste esango. Izan ere, Elorriagaren literatura ezaugarritzen duten aurreko hiru nobeletan azaldutako hainbat elementu topatzen dira Londres kartoizkoa da-n halaber. Idazkera zertxobait aldatu duela agerikoa da, hori bai, behialako pirotekniarako eta esaldi efektisterako joera aski apaldu baitu, salbuespenak salbuespen (“Ez da etikoa udan hiltzea”). Aldaketa, idazkera hau lagun, gehiago sumatu dut absurdoaren erradikalizazio gisa, hau da, aurreko nobeletan absurdoa istorio erreal baten osagaia baldin bazen, kasu honetan istorioa errotik da absurdua. Aurreko liburuetan gutxi-asko errealismo magikoa baldin bazen erreferentzia, honakoan absurdoaren antzerkia litzateke gehiago (aipuetako bat Abeslari burusoila-tik hartua da). Eta alderdi honek nobelaren konplexutasuna zein interesa areagotzen duela iruditzen zait. Hala, ez nuke esango inolaz ere liburu erraza eta erosoa denik honakoa, aldiz, apustu literario pertsonal eta arriskutsua dugu, eta ez ninduke batere harrituko irakurle bat baino gehiagok, hasieran batez ere, beren burua galduta sentitzea. Elorriagaren jarrera hau goraipatzekoa iruditzen zait, bere aurreko literatur moldea aldatu nahian, beste forma literario erosoagoei heldu baitziezaiokeen, eta haatik, bere orain arteko ildoa sakontzearen eta erradikaltzearen bidea hartu du, emaitza hobetuz, ene aburuz.
Nolanahi den, aitortu behar dut nobelaren amaiera ez dudala batere gogoko izan. Borobilegia suertatu zait, zirrikiturik gabea, eta uste dut kontraste handiegia egiten duela nobelaren ordura arteko jite ezegonkor eta zalantzazkoarekin. Baina horrek bainoago, liburuaren interpretazio orokorrean dituen inplikazioek arduratu naute. Izan ere, amaierarekin, nobela guztian zehar lehenengo planoan kokatzen den diktadura eta bere ondorioak bigarren maila batera alboratuta geratzen dira, halako irakurketa psikologista bat gailentzen delarik. Istorioaren ebazpena, hala, ez da espero zitekeen bidetik gauzatzen, eta literatura jolas gisa funtzionatzen badu ere, ikuspuntu etiko-politikotik, ene aburuz, dezente zalantzazkoa da. Bere arrisku guztiekin, Londres kartoizkoa da-n aurkitzen dugun diktadura azaltzeko modu alegorikoa argia eta berritzailea egin bazait ere, azkeneko biraketa horri eragozpen handiak ikusi dizkiot.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera