susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Filosofia putetxean | Ispiluaren kalteak »

Gutun bilduma / Domingo Agirre / Euskaltzaindia - Labayru, 2008

Xehetasun ugariko gutun bilduma Patxi Sarriegi / Deia, 2009-02-09

Domingo Agirre ondarrutarraren gutun bilduma da, oraingo honetan, Euskaltzaindiak eta Labayru Ikastegiaren elkarlanak emandako azken fruitua, emaitza oparoa, Sebastian Gartziak paratutakoa. Lan bikaina, esan bezala, euskal idazle ezagun eta itzaltsuaren historia berreskuratu ez ezik gizarteratzeko ere oso baliagarria delako, gutunen bidez, hain zuzen, idazlearen kontu pertsonal ugari, beste idazle askori buruzko iritziak edota hainbat testu interpretatzeko ez-ustezko giltza ugari ere topatzeko aukera bikaina direlako bildutako gutunok.

Euskaltzainak izeneko bilduma berrian euskaltzain izan direnen obrak eta eurei buruzko azterketak plazaratzeari ekin dio Euskaltzaindiak, hain zuzen, Akademiaren historiarako esanguratsu gertatu diren hainbat egileren lanak eta hauei buruzko ikerketak. Agirreren aurretik ere, Arrue, Zaldubi, Lhande edota Charriton izan dira horren lekukoak. Oraingo honetan, berriz, Agirreren txanda etorri da, ohiturazko euskal eleberrien egile handi eta ezagunarena. Hartara, badu lan honek meritu handiagoa, gutun bilketaren bidez hain ezagunak ez ziren kontuak ere ezagutarazteko ematen duen aukera aparta delako. Testuon bilketa lanak izan du interesa. Bilaketak eman du esperotako emaitza.

Izan ere, arestian esan bezala, testuok literatura ikerketak aberastu ez ezik Agirreren garaiko berri zehatza ere badirelako, literatur ikerketen osagarri. XIX. mendeko idazleek, baita XX. Lehen erdikoek ere, elkar komunikatzeko funtsezko bitartekoa zuten paperez idatzitako gutun idatzia; gutun idazle amorratuak ziren, liburuak erakusten duenez. Gutun luzeak izan ohi ziren gainera!

Azken 25 urteotan Agirreri buruzko ezagutza izugarri aberastu dugu, besteak beste, Ana Toledoren tesiari esker, baita Sebastian Gartziarenari esker ere. Oraingo liburua, ordea, gutun bildumari esker jakinahiari zabaldutako bitarteko bikaina da, ezagutzen ditugun gutunetan ikusten denez. Izan ere, Agirre harreman zabaleko pertsona zenez, literatur, eliz edota politika kontu eta proiektu askotan sartuta zegoelako. 103 gutun berreskuratu ditu Gartziak liburuaren ediziorako. Esan gabe doa, lan ikaragarria da burututakoa, edizio paratzaileari aitortu behar zaiona. Asko gazteleraz idatziagatik, baita interes handikoak ere. Euskarazkoek, zer esanik ez, hizkuntzaren interes bikoiztua dute. Gutunok diakronikoki antolatuta datozenez, xehetasun ugari artean ezjakinak sentiarazi gaituen liburua da, gutunokin batera ohar ugari azaltzen dira edukiaren lagungarri, eskerrak!

Mami handiko lana, esan bezala, ohiturazko eleberrien garaietara garamatzana, ez hain urrutikoa, bai ordea, uste baino ezezagunagoa. Liburuak, zer esanik ez, euskal letretan sakondu nahi duenarentzat aukera aparta da, garaiko gizarteaz ere ezagutzak handitzeko baliagarria. Liburuan zehar aurkitu dugunak horixe frogatzen du: Agirreren garaiko euskaltzalearen jakin-mina asetzeko xehetasun ugariko aukera ezin hobea dira Gartziak bildutako gutunok.