« Jainko Antzerki hordia | Gorriaren alaba »
Hutsik / Peru Magdalena / Elkar, 2008
Poesia hutsa Aritz Galarraga / Gara, 2008-11-14
Kanpokoa (urrun-urrunekoa bada, hobeto) bertakoa baino erakargarriago zaigun garaiotan, erraz, errazegi jo izan da batzuetan literatura molde berri, ezezagun eta exotikoetara (are kanpoko literatura bide horiek, itxuraz bederen, eskuragarriagoak badira). Azalduko dut: auskalo zein arrazoirengatik, literatura modu bat “deskubritzen” da eta idazle saldo batek besarkatzen du, moda literario bat sortzeraino (eta, ados egongo zarete nirekin, modak ez direla oso onuragarriak ez literaturarako, ez beste edozein jarduera artistikorako). Kasu, ez naiz ari, ez dakit zein berezkotasunen alde, kanpokoa estigmatizatu nahian (absurdua eta kalterako litzatekeena, bide batez). Arrazoi literarioak baino, bestelakoak jarraitzen dituzten moda txatxu horiei buruz ari naiz. Batzuetan sentsazioa daukat, eta bete-betean sartuko naiz aste honetako liburu kritikan, minimalistek ziotenaren aurka (barka, “ukan” birusak jota nago ni ere), gutxiago ez dela gehiago. Esaldi famatu haren errebisioa eginez, gutxiago gutxiago dela zenbait kasuetan. Engainagarria izan daiteke oso, zailagoa baita hitz gutxirekin zerbait esatea, hitz askorekin baino.
Peru Magdalenaren hirugarren liburua da Hutsik poema bilduma, lehenengo narrazio bilduma baten (Lile, 2006) eta haurrentzako album baten (Ilania, 2008) ondoren. Joseba Sarrionandiaren hitzaurre laudoriotsutik (ezagutzen duzue laudoriozkoa ez den hitzaurrerik?) Magdalenaren poemak definitzen dituzten hitzok hartu ditut: “Laburrak baina ez zentzugabeak, argiak baina ez dirdiratsuak, bat-batekoak baina ez iragankorrak, ikuspegi desberdinetatik leitu daitezkeen hutsaren ertzeko berba objektuak”. Poemok laburrak dira, zalantzarik ez, apenas gainditzen dituzte dozena erdi lerrotxo (“Lainoak” atalekoak narratiboagoak dira, paragrafo itxurakoak). Argiak ere bai, hizkuntza, hizkera eta esanahi aldetik (“Begiratzen jakinez gero, dena hor dago”). Eta bat-batekotasun hori gogora ekartzen dutela ere, dudarik ez. Naturaren kontenplaziotik sortuak dirudite horietarik askok (gogoratu liburuko atal ezberdinen izenak: eguzkia, harriak, lorak (sic), samurai, lainoak, olatuak, mendia, haizea eta, azkena, hutsik), poesiaren teoriko hark definitu zuen bezala, epifaniatik jaiotakoak.
Kontua da gero epifania horiek irakurleari nola helarazten zaizkion, ea eskaintzen zaion azken emaitzak, hau da, poemak, idazlearen esperientzia transmititzeko gaitasuna duen. Azpititulu moduan “kontuz, liburu hau hutsik egon daiteke” esaldia jartzea ez da oso iragarpen prometagarria, 14 euro ordaindu dituenarentzat, bereziki. Eta egia da liburuko poema batzuk atsegin izan ditudala: “erretzen den gauza bat / borobila izan daiteke” edota “haizeak / garena esaten digu”. Baina, oro har, Lile harekin gertatu antzera, ez dut poemokin erabat konektatzea lortu, liburua hasi eta buka gustura irakurri bai, irudien laguntzaz beti ere, baina bukaera aldera aho zapore gazi-gozo bat nabarmendu da, besteren gainetik. Bai, poesia hutsa da liburu honetakoa, esentziara eramana, isiltasunera ia, hutsaren ertzera. Petrarcak berak esan omen zuen “pozak, minak legez, diskurtso luzeak debekatzen dituela”, baina mundu bizi eta aberats bat gorde behar du poemak silaba, hitz eta lerro gutxi horietan eta hori, hemen, nahi baino gutxiagotan gertatu denaren sentsazioa gailendu zait.
Begiak eman nizkinan eta ilunpeei behatu hien
Irene Sola
Jon Jimenez
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Amaia Alvarez Uria
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Asier Urkiza
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Nagore Fernandez
Farorantz
Virginia Woolf
Aritz Galarraga
Markos Gimenoren 101 letrakartel
Joseba Sarrionandia
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
Giorgos Seferis
Irati Majuelo
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Joxe Aldasoro
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo