kritiken hemeroteka

8.411 kritika

« | »

Hutsik / Peru Magdalena / Elkar, 2008

Poesia hutsa Aritz Galarraga / Gara, 2008-11-14

Kanpokoa (urrun-urrunekoa bada, hobeto) bertakoa baino erakargarriago zaigun garaiotan, erraz, errazegi jo izan da batzuetan literatura molde berri, ezezagun eta exotikoetara (are kanpoko literatura bide horiek, itxuraz bederen, eskuragarriagoak badira). Azalduko dut: auskalo zein arrazoirengatik, literatura modu bat “deskubritzen” da eta idazle saldo batek besarkatzen du, moda literario bat sortzeraino (eta, ados egongo zarete nirekin, modak ez direla oso onuragarriak ez literaturarako, ez beste edozein jarduera artistikorako). Kasu, ez naiz ari, ez dakit zein berezkotasunen alde, kanpokoa estigmatizatu nahian (absurdua eta kalterako litzatekeena, bide batez). Arrazoi literarioak baino, bestelakoak jarraitzen dituzten moda txatxu horiei buruz ari naiz. Batzuetan sentsazioa daukat, eta bete-betean sartuko naiz aste honetako liburu kritikan, minimalistek ziotenaren aurka (barka, “ukan” birusak jota nago ni ere), gutxiago ez dela gehiago. Esaldi famatu haren errebisioa eginez, gutxiago gutxiago dela zenbait kasuetan. Engainagarria izan daiteke oso, zailagoa baita hitz gutxirekin zerbait esatea, hitz askorekin baino.

Peru Magdalenaren hirugarren liburua da Hutsik poema bilduma, lehenengo narrazio bilduma baten (Lile, 2006) eta haurrentzako album baten (Ilania, 2008) ondoren. Joseba Sarrionandiaren hitzaurre laudoriotsutik (ezagutzen duzue laudoriozkoa ez den hitzaurrerik?) Magdalenaren poemak definitzen dituzten hitzok hartu ditut: “Laburrak baina ez zentzugabeak, argiak baina ez dirdiratsuak, bat-batekoak baina ez iragankorrak, ikuspegi desberdinetatik leitu daitezkeen hutsaren ertzeko berba objektuak”. Poemok laburrak dira, zalantzarik ez, apenas gainditzen dituzte dozena erdi lerrotxo (“Lainoak” atalekoak narratiboagoak dira, paragrafo itxurakoak). Argiak ere bai, hizkuntza, hizkera eta esanahi aldetik (“Begiratzen jakinez gero, dena hor dago”). Eta bat-batekotasun hori gogora ekartzen dutela ere, dudarik ez. Naturaren kontenplaziotik sortuak dirudite horietarik askok (gogoratu liburuko atal ezberdinen izenak: eguzkia, harriak, lorak (sic), samurai, lainoak, olatuak, mendia, haizea eta, azkena, hutsik), poesiaren teoriko hark definitu zuen bezala, epifaniatik jaiotakoak.

Kontua da gero epifania horiek irakurleari nola helarazten zaizkion, ea eskaintzen zaion azken emaitzak, hau da, poemak, idazlearen esperientzia transmititzeko gaitasuna duen. Azpititulu moduan “kontuz, liburu hau hutsik egon daiteke” esaldia jartzea ez da oso iragarpen prometagarria, 14 euro ordaindu dituenarentzat, bereziki. Eta egia da liburuko poema batzuk atsegin izan ditudala: “erretzen den gauza bat / borobila izan daiteke” edota “haizeak / garena esaten digu”. Baina, oro har, Lile harekin gertatu antzera, ez dut poemokin erabat konektatzea lortu, liburua hasi eta buka gustura irakurri bai, irudien laguntzaz beti ere, baina bukaera aldera aho zapore gazi-gozo bat nabarmendu da, besteren gainetik. Bai, poesia hutsa da liburu honetakoa, esentziara eramana, isiltasunera ia, hutsaren ertzera. Petrarcak berak esan omen zuen “pozak, minak legez, diskurtso luzeak debekatzen dituela”, baina mundu bizi eta aberats bat gorde behar du poemak silaba, hitz eta lerro gutxi horietan eta hori, hemen, nahi baino gutxiagotan gertatu denaren sentsazioa gailendu zait.

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak