« Jainko Antzerki hordia | Gorriaren alaba »
Hutsik / Peru Magdalena / Elkar, 2008
Poesia hutsa Aritz Galarraga / Gara, 2008-11-14
Kanpokoa (urrun-urrunekoa bada, hobeto) bertakoa baino erakargarriago zaigun garaiotan, erraz, errazegi jo izan da batzuetan literatura molde berri, ezezagun eta exotikoetara (are kanpoko literatura bide horiek, itxuraz bederen, eskuragarriagoak badira). Azalduko dut: auskalo zein arrazoirengatik, literatura modu bat “deskubritzen” da eta idazle saldo batek besarkatzen du, moda literario bat sortzeraino (eta, ados egongo zarete nirekin, modak ez direla oso onuragarriak ez literaturarako, ez beste edozein jarduera artistikorako). Kasu, ez naiz ari, ez dakit zein berezkotasunen alde, kanpokoa estigmatizatu nahian (absurdua eta kalterako litzatekeena, bide batez). Arrazoi literarioak baino, bestelakoak jarraitzen dituzten moda txatxu horiei buruz ari naiz. Batzuetan sentsazioa daukat, eta bete-betean sartuko naiz aste honetako liburu kritikan, minimalistek ziotenaren aurka (barka, “ukan” birusak jota nago ni ere), gutxiago ez dela gehiago. Esaldi famatu haren errebisioa eginez, gutxiago gutxiago dela zenbait kasuetan. Engainagarria izan daiteke oso, zailagoa baita hitz gutxirekin zerbait esatea, hitz askorekin baino.
Peru Magdalenaren hirugarren liburua da Hutsik poema bilduma, lehenengo narrazio bilduma baten (Lile, 2006) eta haurrentzako album baten (Ilania, 2008) ondoren. Joseba Sarrionandiaren hitzaurre laudoriotsutik (ezagutzen duzue laudoriozkoa ez den hitzaurrerik?) Magdalenaren poemak definitzen dituzten hitzok hartu ditut: “Laburrak baina ez zentzugabeak, argiak baina ez dirdiratsuak, bat-batekoak baina ez iragankorrak, ikuspegi desberdinetatik leitu daitezkeen hutsaren ertzeko berba objektuak”. Poemok laburrak dira, zalantzarik ez, apenas gainditzen dituzte dozena erdi lerrotxo (“Lainoak” atalekoak narratiboagoak dira, paragrafo itxurakoak). Argiak ere bai, hizkuntza, hizkera eta esanahi aldetik (“Begiratzen jakinez gero, dena hor dago”). Eta bat-batekotasun hori gogora ekartzen dutela ere, dudarik ez. Naturaren kontenplaziotik sortuak dirudite horietarik askok (gogoratu liburuko atal ezberdinen izenak: eguzkia, harriak, lorak (sic), samurai, lainoak, olatuak, mendia, haizea eta, azkena, hutsik), poesiaren teoriko hark definitu zuen bezala, epifaniatik jaiotakoak.
Kontua da gero epifania horiek irakurleari nola helarazten zaizkion, ea eskaintzen zaion azken emaitzak, hau da, poemak, idazlearen esperientzia transmititzeko gaitasuna duen. Azpititulu moduan “kontuz, liburu hau hutsik egon daiteke” esaldia jartzea ez da oso iragarpen prometagarria, 14 euro ordaindu dituenarentzat, bereziki. Eta egia da liburuko poema batzuk atsegin izan ditudala: “erretzen den gauza bat / borobila izan daiteke” edota “haizeak / garena esaten digu”. Baina, oro har, Lile harekin gertatu antzera, ez dut poemokin erabat konektatzea lortu, liburua hasi eta buka gustura irakurri bai, irudien laguntzaz beti ere, baina bukaera aldera aho zapore gazi-gozo bat nabarmendu da, besteren gainetik. Bai, poesia hutsa da liburu honetakoa, esentziara eramana, isiltasunera ia, hutsaren ertzera. Petrarcak berak esan omen zuen “pozak, minak legez, diskurtso luzeak debekatzen dituela”, baina mundu bizi eta aberats bat gorde behar du poemak silaba, hitz eta lerro gutxi horietan eta hori, hemen, nahi baino gutxiagotan gertatu denaren sentsazioa gailendu zait.
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi