« Dinosauroaren atzetik esna | Horrela egiten dugu »
Zu bezain ahul / Karmele Jaio / Elkar, 2007
Orain huts Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2008-02-01
Egunerokotasuna da Karmele Jaiok lantzen duen gaia, ez era epikoan. Garai txarrak dira epikarako, zalantzarik ez; garai onik ez da izan sekula hartarako, halakorik sinetsi bada ere. Lirikotasunik ere ez da egunerokotasun horretan. Era errealista dela esateak ez digu ezer askorik ere adierazten, errealismoaren irudi osatuena egunkariko kronika baita. Karmele Jaioren giroa ez da horretára mugatzen; bere hegoak harturik haratago joaten baita, ihesi barik, arin samar, itzultzeko bide guztiak itxirik. Liburuan bildu diren hamabost ipuinak, hala ere, errealisták dira oinarrian eta gorputzean, Edward Hooperren koadroak errealistak diren moduan: subjektiboak guztiz, barne argiaren mendeko eta morrontzapean.
Egunerokotasunari aplikatutako errealismoa da euskal literaturak gehien landu duen ikuspuntua, azkenaldi honetan bederen. Uste dut baduela zerikusirik gizartean bertan gertatzen ari den gainbeherarekin, dekadentziarekin alegia. Joanak dira, eta ez dakit zorionerako ala zoritxarrerako ote, espaziorik eta denborarik gabeko kronikak, munduaren ikuspegia eman nahi zutenak, mundua aldatzeko ez bazen, bera ulertzeko eginak. Mundua, ordea, handia da eta ulertzen zaila. Desiraren mundua deliriotan suntsitu da, eta idazlearen begiak bere baitara itzuli dira. Kanpokoa arrotza denean, barnea aztergai egokia izan daiteke. Kanpokoak erremediorik ez badu, barnetasun hori eta ondoz ondo zabaltzen den ohiko bizitza aztertzea eta ulertzen salatzea, joera egokia ez ezik, beharrezkoa ere bada, norberaren burua hobeto entenditu eta eromena atzean utzi nahi izanez gero.
Ipuinetako espazioa oso da ezaguna: etxe barnea, kale kantoia, supermerkatua, autoaren esparru itxia, Gabonak ospatzen direneko jangela, eskolako ataria, tabernako zuloa, erietxea, telefono kabina, bulegoa… Ezin esan toki urrunak direnik. Ipuinetako denbora oraina da, baina iraganetik zintzilik bezala geratu den aldia, geroraino iristeko gogo handirik ez duena. Pertsonaiek ere, denboraren ezintasun horretaz kutsaturik baleude bezala, orainari eusten diote. Ez dago beste denborarik. Iragana hustu egin da, eta ez dago geroaren esperantza handirik ere. Orain huts dira beraiek. Horregatik dute bizia eta bizitasuna.
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi
Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez
Jon Jimenez
Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi
Asier Urkiza
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Nagore Fernandez
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria