kritiken hemeroteka

8.371 kritika

« | »

Horrela egiten dute emakumeek amets / Kressmann Taylor (Joxan Elosegi) / Alberdania, 2007

Horrela egiten dugu Ion Olano / Gara, 2008-02-02

Batek pentsa dezake inoiz: noiz sortu zen kontaketa? Zer zegoen kontaketaren aurretik? Eta hala, galdera ikurrei tiraka, kontaketaren hastapenetara, haren aurrekarietara egiten du batek bidaia mentala. Eta, zerekin eta, ametsekin egiten du topo. Otu dakioke bati ametsaren kontakizuna dela kontaketaren ernamuina. Hain da fikzio intimoa, ametsa. Hura kontatzeak gainditzen du norberaren esfera, eta Bestearekin eginarazi topo.

Halakoak etorri zaizkit gogora, Kressmann Taylorrek sinatutako Horrela egiten dute emakumeek amets liburua irakurri osteko ajean. Hordialdia izan baita, zinez. Argitu beharra dago, baina, autoreak ez zuela hautatu nire irakurketa baldintzatu duen izenburua, ezta bertan ageri diren ipuinena ere, haiek bildu eta argitara eman zituen Editions Autrement argitaletxe frantsesak baizik. Ainsi rêvent les femmes. Hantustea dirudi izenburuak, merkatuzalea oso, distortsionatzaile samarra ere bai (ipuinen apaltasuna kontuan hartuta), baina apur bat ironikoa eta anbiguoa ere izan daiteke, adiera zabalago baten mesedetan.

Irakurtzen hasi eta idazkeraren bitxiak harri lezake irakurle ohiturazalea. Baina aski izango du azal more gogorreko izenburua berriz irakurtzea, ohartzeko ametsen munduan dagoela. Badirudi Taylorrek kontaketa moldean paratu nahi izan dituela fikziozko ametsak, baina nago, hori baino gehiago, amets moldean eman dituela fikziozko kontakizunak. Hots, kontakizunen barne-logika lotuago dagoela ametsen irrealtasunarekin, fikzio literarioaren sasi-errealitatearekin baino. Izan ere, ametsari onartzen diogu zentzugabetasuna. Sinesgarritasunik eza. Fikzioari, berriz, ez diogu inkongruentziarik barkatzen.

Kressmann Taylorrek San Frantziskoko (AEB) hainbat literatur kazetetan lan egin izan zuen. Ez erredaktore, baizik publizista gisa. 1935 eta 1963 urteen bitartean hango eta hemengo aldizkarietan argitaratutako kontakizunak bildu ditu (artifizialki) Horrela egiten dute emakumeek amets liburuak. Adinean zaharrena, “Anderea” deitutakoa, Sarah Bicknell Kennedy izengoitiaz sinatu zuen idazleak. Tira, argi dezagun halaber Kressmann Taylor ere ez dela bere benetako izena, Katherine Kressmann ezarri baitzioten gurasoek, 1903an jaio zenean.

Ramon Etxezarretak euskarara itzuli, eta 2003an eman zuen Ereinek argitara Ezezaguna helbide honetan, Kressman Taylorrek 1938an bukatua. Kontatzailea desagerraraziz, pertsonaien kontakizunak sendotu zituen liburu hartan. Izan ere, bi lagunek elkarri bidalitako gutunak tartekatuz osatu zuen gutun eleberria dei geniezaiokeen hura. Oraingo hau, berriz, Alberdaniak argitaratu, eta arestian aipatu dugun frantses argitalpenetik euskaratu du Joxan Elosegik. Haren lana ona denetz esaterik ez dut, baina esan dezaket behintzat landua eta aberatsa dela.

Harriet, Anna, Anderea, Ellie Pearl, Rupe Gittle. Lau emakumeren eta gizon baten ametsak-eta bizitzeko aukera dugu, liburua irakurriz gero. Nerabe, gazte, helduen kontakizun oniriko eta ez onirikoak irakurriz, sentsazio ezagunak senti ditzakegu: amarekiko beldurra eta errukia, maitearekiko lilura eta deslilura (tolesgabea baina erruduna), helduaroaren onartze gogorra, loturarik ezaren noraeza, galkortasunaren gorazarre malenkonikoa, gure bizitza zerbaiterako dela pentsatzearen beharra. Sotila da Taylorren idazkera, lotsatia ia, sakona eta pentsarazlea. Zalantza izan dut maiz: ametsaren kontaketan nago, ala kontakizunaren ametsean? Baina ziur pentsatu dut, halaber: horrela bakarrik ez, jakina, baina horrela ere egiten dugu amets, emakumeok.

Azken kritikak

Rifqa
Mohammed el-Kurd

Irati Majuelo

Loak ezkutatzen duena
Patxi Zubizarreta

Aiora Sampedro

Gari eta goroldiozko
Anari Alberdi Santesteban

Mikel Asurmendi

Itsaso amniotikoa
Oihane Jaka

Asier Urkiza

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon / Piszifaktoria Ideien Laborategia

Nagore Fernandez

Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate

Jon Jimenez

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Hasier Rekondo

Detaile xume bat
Adania Shibli

Irati Majuelo

Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Detaile xume bat
Adania Shibli

Ibon Egaña

Nerabeen garrasia
Telmo Lazkano / Maitane Ormazabal

Aiora Sampedro

Twist
Harkaitz Cano

Mikel Asurmendi

Detaile xume bat
Adania Shibli

Jon Jimenez

Antzerkiaren labirintoan I
Ander Lipus

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

Hedabideak