« Arbasoen sufrimendu markak ere… | Munduari bira »
Chevrolet tropikala / Rafa Egiguren / Susa, 2007
Katramila tropikalak Beñat Sarasola / Berria, 2007-10-21
Rafa Egigurenek asteburu libre bat profitatuz hamaka batean botata eta ron apur bat eskura (ez-ez, ez da edanaren apologia, metafora kaskar bat baizik) irakurtzeko nobela idatzi digu. Kuban kokatu baitu Egigurenek bere bigarren nobela hau, baina herri hau azaltzen den nobela askotan ez bezala, Kubako —eta bereziki Habanako— giroa irakurlearengan erraietaraino sartzea lortu du: karriketako kolorea (muralak), bero sapa, kubatarren etorria, makina “zaharkituak”… Izatez, uste dut horixe dela nobelaren lorpen handienetakoa; nobela amaitu ostean garbi geratzen da-eta istorio hau ezingo litzatekeela jazo, demagun, Tokion edo Los Angelesen; Habana hiria bera, nolabait, narrazioaren osaeran funtsezko elementuetako bat da.
Nolanahi ere, honek ez du esan nahi Chevrolet tropikala Habanaren gida-turistiko nobelatu bat denik, ezta hurrik eman ere. Bertan, Migel Salaberria iruindarrak Kubara egiten duen bidaiaren nondik norakoak kontatzen zaizkigu. Esku hutsik joaten da ia Karibera, han kontakturik izan gabe, lanposturik lotu gabe, hilabeterako baimenarekin baino ez —sei hilabete eman nahi ditu irlan— eta abar. Hasi-hasieratik, ostera, kubatarren “berezko” jatortasun eta abegitasun horrekin egingo du topo eta badirudi Migeli gauzak argitzen joaten zaizkiola. Hau guztia, jakina, hasierako ustea baino ez da izango, eta ezarian balizko abegitasun horren atzean dagoen ustelkeria deskubritzen joango da. Horrela, hasierako halako normaltasun batetik amaierako katramiletarainoko igarobidea kontatzen da. Aldaketa bortitzik gabe, igarobide hau pixkanaka gauzatzen da, irakurlea halako seinale susmagarriak jasotzen joango da, amaieran ebazten ahalko dituenak. Seinale horiek zenbaitetan ez zaizkit iruditu aski kitzikagarriak irakurlearengan jakin-mina piztu eta amaierako soluziora lotzeko, alegia, inpresioa dut ez dela guztiz lortzen tentsio nahikoa pilatzea beregan. Suspenseko kontaketa estandarren elementu ugari dituen nobela baita honakoa, nahiz eta egia den orobat ez dela hertsiki suspensezko nobela edo thriller-a.
Era berean, arestian iradoki bezala, Kuba eta kubatarren inguruko topiko ugari hausten dira kontaketan; baina interesgarriena dena zera da, ikuspuntu hau ez dela kanpotikakoa, ez dago gurasokeriarik. Kritika hau bikainki artikulatzen duen pertsonaia Arsenio da; iraultzarekin hertsiki konprometiturik, baina aldi berean konformagaitza, bere herrian ikusten duen ustelkeriaren salatzaile, zeren…
“Hasen falta muchos pequeños cambios para sostener uno grande”. Aipatzekoa baita, halaber, kubatarren dialogoak bertako gazteleraz idatzirik daudena. Dudarik gabe, zail egiten da pentsatzen nola itzuli “Estoy hasta la crica de tanto pendeho” bezalako esaldiak, mintzaira horren grazia galdu gabe. Baina kontua dirudien baino konplexuagoa da, zenbaitetan narrazioan nolabaiteko distortsioak eragin ditzakeelako. Narratzaileak, protagonistari egiten dionean erreferentzia, —euskaraz— “Migel” hitza erabiltzen du; kubatarrek hitz egiten dutenean —gazteleraz—, ordea, “Miguel” erabiltzen dute. Kubatarrek diotena zeharka ematen duenean aditzera, itzulita ematen du. Esate baterako, “aldi onari atzaparka lotu behar gatzaizkiola oroitarazi zion solaskideak” dio, baina garbi dago hitz horiek ez zituela solaskide kubatarrak erabiliko. Hau da, kasu hau froga garbia da funtsean zeinen zaila den dialogoa eta narrazioa arazki bereiztea, maiz dialogoa narrazioan txertaturik dagoelako eta alderantziz. Egoera honetan lan nekeza da koherenteki jokatzea, eta egileari kontraesan horiek onartu beste erremediorik ez zaio geratu, kubatarren hizkuntza berezi horren adierazkortasunaren mesedetan.
Maskara baten aitortza
Yukio Mishima
Ibai Atutxa Ordeñana
Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre
Jon Jimenez
Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao
Maddi Galdos Areta
Animalia domestikoak
Esti Martinez
Irati Majuelo
Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro
Hasier Rekondo
Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide
Jon Martin-Etxebeste
Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi
Mikel Asurmendi
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Jon Jimenez
Azpimarrak
Nerea Balda
Paloma Rodriguez-Miñambres
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Eneko Barberena
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Ibon Egaña
Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz
Mikel Asurmendi
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Jon Jimenez
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Mikel Asurmendi