« Zu bezain ahul | Katramila tropikalak »
Amodio gutunak oinordetzan / Lydia Flem (Joxan Elosegi) / Alberdania, 2007
Arbasoen sufrimendu markak ere… Bixente Serrano Izko / Berria, 2007-10-21
Biologiaren lilurapean bizi gara. XIX. mendean arraza kontzeptua asmatu zenetik, oinarri ustez biologikoen gaineko arrazismoa izan da mendebaldeko pentsamenduaren ardatz bat, gizateriaren etorkizun zorionekoa politikoki bermatzerakoan. Hala ere, Hitlerren biologia zalekeriak eskainitako “humanitarismoa” begi bistan, deskreditu intelektualean (ez, tamalez, sozialean) erori zen gero arrazismoa, eta bertzelako ikerketa motak, bertzeak bertze soziologikoak eta psikologikoak, hedatu ziren XX. mendeko bigarren erdian, herritarren zoriontasunaren bila betiere. Baina egun, Modernia arrazionalistaren Narrazio Nagusien krisi bete-betean gaudela (Modernia ostean), bertze Narrazio biologiko Nagusi batera itzuli nahi bide da, genetika berriaren eskutik. Geneen ikerketa zein manipulazioaren bidez eskaini nahi bide digute orain gizateriaren eta banakoon zoriona, edo, bederen, gaurko mentalitatean zorionaren bidean oztopo nagusitzat jotzen ditugun osasun arazoen kontrola. Ilustratuek Arrazoiaren bidez nola, holaxe bermatu nahi digute zenbaitek gaur zoriontasuna, biologiatik, genetikatik.
Ez, Lydia Flem-en eleberri hau ez da sartzen horrelako eztabaidan. Baina irakurle bakoitza bere zoroak bizi, eta genetika berriaren oihartzunak kolpatu nau ni, nobelaren orrialdeetan barna murgildu ahala. Liburua irakurtzeko modu bat izan da nirea, bertze edozein irakurketa mota bezain zilegi. Azken finean, hala gure bizipenen nola gure kezka intelektualen arabera lortzen du lan literario batek bere baitan gu murgiltzea, era aberasgarri edo lausoago batean.
Eleberri gisa narraturiko autobiografia zati bat dugu hau, narratzaile eta lehen planoko protagonistarenaren alderdi bati dagokiona: zer eman dioten oinordetzan gurasoek. Bada, oinordetza horretan, gauza materialez gain (nobela honen aurrekaria den Nola hustu nuen gurasoen etxea-n sailkatu zituen gauza material haietaz gain), esperientzia latzek moldaturiko gurasoen izaeraren eraginarekin ere egin du topo. Herentzia genetikotik haratago, inguruko gizarteak eta hezkuntza sareak transmitituriko kultura eta moraletik haratago, bere aita-amengan sufrimenduek —hau kointzidentzia!, biologiaren zale itsu naziek emandako minek— inprimaturiko izaera-zigiluak ere jaso ditu oinordetzan.
Herentzia horren peskizan abiatu da narratzailea, gurasoek artaz gordetako amodio gutunak irakurriz, kontzientzia ausiki halako batekin irakurri ere, tabu bat hausten duenaren sentsazio errudunarekin. Hain zuzen, denok, seme-alaba gisa, badugu joera inkontzientea gurasoak giza izaeratik at kokatzeko, gu geu bezalako pertsonak inoiz izan ez bailiran, gu menderatzen gaituzten sentimenduen lurrontzirik inoiz izan ez bailiran, gu sufriarazi gaituen ahuldade humanorik inoiz bizi izan ez bailuten. Badakigu, jakin, faltsua dena ikuspegia. Baina tabu bat da, ez gara ausartzen gurasoak gu bezalako pertsonen antza aztertzen, beldur gaude gurea ez den mundu bat bortxatuko ez ote dugun. Belaunaldien arteko inkomunikazioak badu zerikusirik tabu horrekin.
Bi ildo horiek —barne-oinordetza horren zama eta aipaturiko tabuaren hausturaren sentsazio bortxatzailea— jorratu ditu Lydia Flem-ek eleberrian, gurasoen amodio gutunen irakurketak sortzen dizkion inpresioak kontatzen. Bizia da Joxan Elosegik euskaraturiko narrazioa, eta biziki interesgarria introspekzio psikologiko hau garai hauetan, noiz eta, aukeran, itxura guztien arabera, berriro ere biologia eta genetikaren bidez homogeneizatu (ez da broma aditz horren parte izatea gen sema) nahiko gintuzketenean.
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo
Argialdiak
Miriam Luki
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Leiho bat bihotzean
Aintzane Galardi
Paloma Rodriguez-Miñambres
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Asier Urkiza
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Joxe Aldasoro
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Mikel Asurmendi