kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Markak. Gernika 1937 / Bernardo Atxaga / Pamiela, 2007

Ixteko ordua Aritz Galarraga / Gara, 2007-09-22

Bost idazleren elkarrizketa liburu ezagun hartan, NASAko espaziontzi batekin konparatu zuen Atxaga elkarrizketatzaileak, “atzean kapsulak utziz”, zikloak erre eta aurrera egin duen idazle gisa definitzearekin batera. Liburu estimagarri hartan bertan, kapsula “handi samar” bat botako zuela iragarri zuen asteasuarrak, ordura arteko guztia batu, azaldu eta,berrerabiliko zuen kapsula. 2002koak dira adierazpenok eta Soinujolearen semea-z ari zen, jakina. Badira, ordea, Atxagaren ibilbide literarioan, zarata gutxiago atera duten lanak, oihartzun txikiagoa izan dutenak. Handinahi xumeagokoak, akaso, beste kapsula horien aldean (Etiopia, Obabakoak, Gizona bere bakardadean). Markak / Gernika 1937 talde ez hain zaratatsu horren baitan kokatu beharko genuke. Besteen aldean sona, asmo apalagokoa agian, baina ez horregatik interes gutxiagokoa.

Bi atal bereiziko nituzke, nabarmen, Atxagaren azken lan honetan. Lehenengo 80ko hamarkadako orrialdeak hartzen dituen lehenengo atal batean, egileak taxututako gogoeta sorta aurkituko du irakurleak, markak, hau da, historian zehar gizabanakoek (harrian, zuhaitzean, azalean, airean, paperean) egindako marka diferenteak haritzat dituen gogoeta sorta. Handik eta hemendik bildutako ideia, testu zati eta gogoetak elkarlotuz, memoriaz ari zaigun ibilbide poetiko iradokitzailea osatu du idazleak, uneoro marken irudia erabiliz. Ezen metafora baitira Atxagarentzat markak, memoriaren metafora, ahanzturaren kontrako antidoto, “hemen egon ginen, egun batean bizirik egon ginen hemen” aldarrikatzen dutenak: Il masso di Bormo harkaitzean egindakoa, orain 7.000 urte; artzainek lertxunen azalean labanaz grabatutako carvingak, Kaliforniako edo Nevadako basoetan; Andoaingo Asu baserrikoek fusilatu talde bat lurperatu zuten lekuan jarritakoa. Eta abar. Marken bitartez egindako ibilbide horrek Gernikan du azken geltokia, bonbardaketa eta hurrengo gertaeretan.

Eta Gernika da liburuaren motibo nagusia, egia eta memoria historikoaren erreibindikaziorako ikur. Inork gutxik egingo du zalantza gurean Gernikako bonbardaketaren gertaeren gainean. Hala ere batzuk saiatu ziren, saiatu izan dira eta saiatzen dira, oraindik orain, egia zapuzten, Atxagak ederki abisatu digunez (Borramarka deitzen die egia historikoa ezabatu nahi duten horiei: “Leloa behin eta berriro errepikatuko da urtea Joan eta urtea etorri. Gaur egun ere errepikatzen da”). Eta, hain zuzen, Markak / Gernika 1937 liburuaren xede garrantzitsuenetakoa hori da, Gernikan 1937ko apirilaren z6an gertatu zenaren egia kontatzea, gertaeren inguruko gauza asko eta askotarikoak bildu, elkarren ondoan jarri eta irakurketa poetikoa eskainiz.

Asmo horrekin justifika daiteke ondorengoa: bigarren atal laburrago batean, Euzkadiko Jaurlaritzak 1937an argitaratutako Guernica liburuxkaren euskarazko egokitzapena eta George L. Steer kazetari hegoafrikarraren The tree of Guernica lekukotasun liburuko pasarteak bildu dira. Pamiela etxeak, era berean, aipatutako liburuxkaren faksimilea kaleratu du Markak / Gernika 1937 liburuarekin batera (neuk hala eskuratu dut, bederen). Bigarren atal horren irakurketa askoz hotzagoa da, lehenengo atalaren irakurketa gozoaren aldean. Lehenengo atala nabarmendu nahi nuke besteren gainetik. Baina, Borramarka horien aurrean, ezinbesteko begitandu zait neuri ere Atxagaren ahalegin literarioa, osotasunean, egia historikoaren berreskuratzea bideratzen baitu. Beharrezkoa, are gehiago bonbardaketaren 70. urteurrena bete den 2007 honetan. Zauria erabat itxi ez denaren seinale.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak