susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Galtzailearenak | Mugari tiro »

Ezpondetako pneuma / Manu Erzilla / Bizkaiko Foru Aldundia, 1989

Iluntasun garaitik Amaia Iturbide / Plazara, 1991-07

1989ean, Manu Erzillak irabazi zuen Bizkaiko Foru Aldundiak antolatutako olerki saileko literatur saria “Ezpondetako pneuma” (1) liburuarekin. Joera kultista nabari zaio, gure lehen Leizarragaren ahots-harian teink egiten diolako, aukeratutako ortografia grekoagaitik eta Greziako kulturari dion mirespen itsuagatik. Elitearentzat idazten du.

Krutwigen planteamenduen zalea da. Herriek, eta gure kasuan Euskal Herriak, bizi nahi badute eta ez bakarrik iraun, Greziara begira izan behar da, han baitago kultura. Greziako eredutik ikasteko obligazioa dugu, herriaren jakintza goititzeko, bestela heriotza den berdintasun aspergarrian jarraituko dugu, ezjakintasunean. Baina Krutwigen mezuak ez du harrera lar onik izan gure artean, horregatik bere ezkortasuna etorkizunari buruz.

Ikuspegi apokaliptiko honen aurrean (“eliza-torre hortan traumatu gintuen ethorkizunaren sperançak”, 26. orr.), Manu Erzilla espresionismoan barneratu da. Ez ditu bizitzea tokatu zaion ingurunearen jazoerak eta zergatiak aztertzen; zentzu honetan, sozialki eta politikoki espresionismoa ez da eraginkorra; soil-soilik barne-ikuspegia edo extasia (bere barne-hordialdia) proiektatzen du, horixe baita, egotekotan, dagoen irtenbide bakarra. “Ezpondetako pneuma”ren egilea goi mailako bakardadetik, dioena balizko gizarte amorfo batek ulertua ahal izateko, bortxaz espresatzen da. Hizkuntzaren elementu ahulak, adjetiboak eta adberbioak, bigarren planoan eser eraziko ditu, substantiboak eta aditzak, aurrekoan. Diakronian izkiriatzen dakien poeta honek, substantiborik eta aditzik garrantzitsuenetarako grekerazkoak aukeratzen ditu, eta horrela lehenengo planoan geldituko dira. Liburuaren tonu patetikoa bezala, naturaleza ere ituna da (“Elhur dagi Naturaren begi ilhunetarat”, 30. orr.). Badirudi, heriotza eta hondamendia direla oro biltzen dutenak, beti ere, bakoitzaren barnean isladatuta (“eta zeruaren almena ganetik mundura so egiteak / vertigoa bait dakhar nor beraren baitharat”, 90. orr.).

Euskal kulturaren panoraman liburu bitxia Manu Erzillaren “Ezpondetako pneuma” hau.