kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Septentrio / Aurelia Arkotxa / Alberdania, 2001

Legarraren memoriaz Amagoia Iban / Euskaldunon Egunkaria, 2001-12-01

Atari ahantziak poema liburua plazaratu eta gero, Aurelia Arkotxak zortzi urte behar izan ditu hurrengo liburua osatzeko. Septentrio hau dugu isilaldi luze horren emaitza, eta nabari zaio hartutako lana. Lan handia, gainera, liburuan ageri diren testu, izen eta mapa zaharren agertzeak berak nabarmentzen duenez. Baina zer da Septentrio? Geopoetika institutuaren sortzaile Kenneth White-k arrasto batzuk ematen dizkigu liburuko hitzaurrean: “Aurelia Arkotxaren erudizioaz froga franko banuen. Urte andana batez, hainbat eta hainbat artxibotegi miatu zituen. Ondotik, itsasoz haraindian ere ikerka ari izana zen. Bizkaiko baiako airean barreaturik gelditzen ziren elementu guztiak bildu beharrez ibili zen”.

Arkotxak berak laguntzen digu jarraian Septentrion Iparraldearekin, hango haizearekin lotzen. Eta komeni da agian Iñigo Aranbarriri Hitzak eta giltzak (Alberdania, 2001) liburuan irakurritakoa gogora ekartzea: “Gaur egunean, berriz, kultura bisualaren oinordeko, globalizazioaren mirabe, goian ezarri dugu iparra eta behean hegoa. Hala, Madrilera bajatzen da halako astero, eta beste hura, berriz, beti dago prest galdetzeko zergatik deitzen den Behenafarroa mapan Nafarroa-Nafarroa baino gorago dagoen eskualdeari”. Esan gabe doa Aurelia Arkotxa Behenafarroa horretakoa dela, Baigorrikoa, eta bere liburu berrian ikusten diren mapetan Septentrion ez dela goian ageri. Gaur egungo mundu ikuspegiak ez dituelako jaso nahi izan, ziurrenik. Horrela, Septentrio honen azaleko mapan Oriens-Ekialdea goian ageri da, eta Septentrio-Iparra ezkerraldean.

Ekialdean barna

Oriens atalarekin hasten da Arkotxa itsasoetako eta itsasora doazen ibaietako urak jarraitzen. Marko Poloren ametsa narrazioa paratu du lehenik horretarako, veneziarrak Ekialdean ezagututako mundu miresgarriak hizkuntza onirikoan irudikatuz. Bidaiari handiaren lur ezezagunekiko eta emakume jakin batekiko maitasun istorioaren kontaketa egiten du bertan idazleak. Jarraian dator Sine nomine, Iohan Mandabillakoaren alegiazko eskuizkribuaren transkribapena. Marko Polok bere ametsean aipaturiko zenbait lur eta herriren oihartzunak topatuko ditu bertan irakurleak, baina baita beste kontu eta toki harrigarririk ere. Eta bidaia honen kontaketari hainbat testu zaharren kutsua ematen asmatu du Arkotxak. “Ene pausan iragan denboraz naiz oroitu, eta herritik ilki eta hogeita hamalau urte geroago lehen ene bidaietan ikusiak ditut hemen izkiriatu, mila hirurehun berrogeita hamaseiko urte benedikatu honetan”, dio Mandabillakoak kontakizunaren amaieran.

Ezin uka liburuaren bigarren atalak, Peregrinatio izenekoak, izenburu argigarria duela. Labradorko eta Ternuako lurretan zehar eginiko bidaia bat proposatzen digu idazleak atal horretan. Narratzailea euskaldun itsasturiek han utzitako arrastoen bila erromesaldian joana dela dirudi, eta ibilbide horretan haien memoria gordetzen duen Émile aurkezten digu. Quebectarra da Émile, amerindiarra, indianoa edo autoktonoa “zurien hizkuntzan”, berak dioen bezala. Erromesaldia, ondoren, antzinakoek ezagututako eta izendatutako lekuen bilaketa bilakatzen da. Eta halako tristura kutsu bat hartzen du narrazioak. Horren adierazle dira atal honen amaiera esaldiak: “Iduri luke oroitzak euskal marinelen egotearen arrastoa atxiki duela toponimian. Ordea, nor da ohartzen marinel zahar euskaldunek ez zutela leku hau nehoiz Port au Basques deitu? Nor da oroitzen euskaraz hau izan zela Sascot Portu?”.

Eta, azkenik, Mare magnum fine atala dator, antzinako itsasturi eta bidaiari haiei eskainitako poesiaz betea. Bidaia bitxia bezain ederra eskaini digu Arkotxak.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak