susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Memorian gauzatutako esplorazioa | Usaina eta zauria »

Zoazte hemendik! / Patri Urkizu / Susa, 1995

Oroimenean arakatzen Mikel Elorza / Argia, 1995-11-12

1936ko Santa Krutzetatik hasi eta 1940ko iraila bitarteko epean murgildu da Patri Urkizu, fikzionatzen zailtasun handirik gabe, bere aitak Espainiako Gerran ibilitako bide eta pasadizioak baititu kontagai.

Ezin ihesi baten kronika dela, esan daiteke, “Zoazte hemendik”. Herri euskaldun txiki bateko abertzale ezagunak, gerraren lehertzeak etxea utzi eta desterrura daramatza protagonistak. Gerraz inguraturik, Ipar Euskal Herrian aurkituko dute, azkenean, aterbea. Baina ez lasaitasuna. Mugaz bestaldera ere mugimendu etengabean, etxetik urrun eta baldintza zailetan. Etxera itzultzeko asmoz baina ezinean, derrota eta ezintasun handi baten kronika da oroimenezko ariketa ere baden liburu hau.

Aitaren gerra garaiko pasadizoen kontaketa oroimenari, Patri berarenari, eta hein berean herri batenari, hautsa kentzeko ariketa da. Historia handia osatzen duten milaka istorio txiki horietako batzuen kronika. Kronika, beraz, eleberria baino areago; gerra eta ihesaren pasadizoen gainetik giro bat islatu eta irudikatzen egin du Urkizuk asmaketarik handiena. Giroa, gainera, barnekoa bezainbeste kanpokoa. Ipar Euskal Herrira erbesteratutakoen lehenengo bizipenek, liburuan toki handixea hartzen dutenek, gordin eta gogor erakusten dute orduko —eta ziurrenik oraingo— deserriratuen bizimodua. Patricio Urkizu protagonista, bestalde, une horietan erakusten zaigu garbien, barrenekoak orduan susmatzen dizkiogu errazen.

Liburuak, nolanahi ere, ez du giroaren edo protagonisten analisi sikologiko bat egitera jotzen, eta beharbada hortxe du kronika izatetik eleberri sendoagoa izatera iristeko gainditu beharreko muga, gainditzen ez duena.

Hizkuntzaren aldetik egindako aukera da eskertzekoa, protagonistek bere garaian usatzen zuten mintzaira baitario liburuko hizkerari, deskribitzen dizkigun ingurunearen mugetan ongi sartzen dena, eta hainbat gipuzkoarri gipuzkerak izan badituen aldagai batzuk ezagutzeko baliozkoa izango zaiena.