« Hamaika grina | Ilunaren ahalkerik gabe »

Emon biar yako / Iñigo Aranbarri / Susa, 1994

Idatz-olhetan Itxaro Borda / Argia, 1995-02-05

Iñigo Aranbarri orain arte poetaren nobela alorreko opera primak lehenik harridura sortzen du irakurketaren luzaran. Harridura hasteko eta bat, idazkerari begira: hemen hitza bere sakonean hedatzen da, trinkoki, tinkoki, balio bekaitza bailuan:’ematen du liburuan zehar hitz alferrik edo auherrik ez dela. Harridura, hein batetan gaiari dagokionez, idatz-ekintzaren eta irakur-prozesoaren bitartean kokatzen den irakorlako lana —hiztegia ere bai— xeheki agertzen baitigu. Lanaren nekea eta izerdia ixurtzen da orrialdez-orrialde.

Idazlearen eta irakurlearen erdiko eremuan gauza asko gertatzen da, edo zen hirurogeiko hamarkadetan, gunea hain zuzen zenzoreen menpe zegoen garaietan. Inprimatzale euskaldun baten —noizean behin zilegi ez diren obrak argitaratzen ditu— eta euskara dakien, gainera literatura maite duen zenzorearen tarteko harreman zorrotzak kondatzen ditu Aranbarrik. Aipatu gunea beldurra, mesfidantza, ausardia eta azkenean gaztiguarena da. Ordu haietan perpaus anodino xoila kartzelaz saristatua izan zitekeen.

Nobelaren giroa beraz ilun da, grisa, eurizua, gaitza, katuen eta saguen lehiaketaren antzekoa, ostatuetakoa astuna. Frankoren denborak ziren. Herio mugetan eta gutizietan, amodio ezinetan, laguntasun eskasetan, bidaia arriskutsuetan, debekuaren lurrak jendeak eta hauen portamoduak izaltzen zituen. Idazleak papereratzen ez dituen hitzak, irakurleak asmatu behar ditu, oraindino debekuaren itzala iraunkor eta indartsu bailitzan. Iñigo Aranbarriren nobela, irakorlan osotu plomuzko hosto baten moldearen gisa datorkigu: testoa infrentsuz izkribatua da, haina paperaren argian ez zaigu azaltzen.

Erran/idatzi ez direnak maite ditugu “emon biar yako”lako lehen bezala gaurkoan ere.