kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Koloreak euskal usarioan / Patziku Perurena / Erein, 1992

Ortzadar berriei begira Patxi Zubizarreta / Argia, 1992-06-14

Orain artean oso ikerlari gutxi ausartu dira koloreen euskal alfabetoa zehaztera: Txillardegi, M. Azurmendi, J. Sarrionandia… Eta behingoz, Perurenaren azken lan hau hutsune handi bat betetzera datorrela esan dezakegu, bere hitzetan, gauzei beren arima itzultzera: “Gauza bakoitza aipatzeko orduan, haren kolorea isilik uzten dugunean, haren anima ukatzen dugu”.

Asmo horrekin autoreak erabilitako materialea zabala eta era askotakoa da: bere nekazal giroko apunte autobiografikoak, euskalki desberdinen ahozko nahiz idatzizko literatur pasarteak, zenbait jakitunen zuzenketak… Baina materiale hori batez ere iragan denborara mugatzen da, gutxi gorabehera Lauaxeta-Lizardi-Orixe-Miranderekin amaitzen delarik. (Sobra ere orduan euskal-sena —Perurenak hainbestetan aipatzen duen hori— oraindik bizirik zegoeneko garaia).

Herri zaharretan bezala, koloreen euskal abc-a zuriak, gorriak eta beltzak osatu bide zuten, gainerakoak gutxi-asko koloreen eskala klasikoaren eraginez sortuak izan direlarik. Eta hiru kolore horiez gain, egileak berdeari, horiari eta urdinari ere kapitulu bana eskaintzen die. Baita kolore nahasitzat dituenei ere: nabarra, uherra, hitsa, arrea, ubela…

Kapituluen ortzadar zahar hau koloreen sinbologiaz, jatorriaz eta interpretazio desberdinez josita datorkigu, horretarako, zenbait ipuin, pasadizo eta kantu —euskararen pasarterik koloredunenak maitasun kantetan aurkitzen direla esanen banu, ez dut uste gezur handia esanen nuenik— froga gisa agertzen zaizkigularik. Bestalde, bitxi ederrez gain, liburuan ez dira falta Perurenaren ohizko purrustadak: kontuz Lizardizale eta nostalgikoak.

Baina, euskal paisaiaren kolorea aldatu zen bezala, Sarrionandiaren hitzak gogoraraziz, “gaur egun iada deseginik dugu koloreen euskal distribuzio zaharra, mendebaldeko zazpi koloreak arras sarturik, eta berregiturazio problema nabarmena aurkitzen dugu”.

Beraz, euskal usadioaren kolore tratamendu hori gogoan, gauza asko aztertzeke geratzen zaizkigu: gerraosteko koloreen erabilera, harrez geroko euskal literaturak egin duena, eskoletan egiten dena… eta hitz batez, datozen ortzadar berriei begira egin ditzakegun proposamenak.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak