kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Koloreak euskal usarioan / Patziku Perurena / Erein, 1992

Ortzadar berriei begira Patxi Zubizarreta / Argia, 1992-06-14

Orain artean oso ikerlari gutxi ausartu dira koloreen euskal alfabetoa zehaztera: Txillardegi, M. Azurmendi, J. Sarrionandia… Eta behingoz, Perurenaren azken lan hau hutsune handi bat betetzera datorrela esan dezakegu, bere hitzetan, gauzei beren arima itzultzera: “Gauza bakoitza aipatzeko orduan, haren kolorea isilik uzten dugunean, haren anima ukatzen dugu”.

Asmo horrekin autoreak erabilitako materialea zabala eta era askotakoa da: bere nekazal giroko apunte autobiografikoak, euskalki desberdinen ahozko nahiz idatzizko literatur pasarteak, zenbait jakitunen zuzenketak… Baina materiale hori batez ere iragan denborara mugatzen da, gutxi gorabehera Lauaxeta-Lizardi-Orixe-Miranderekin amaitzen delarik. (Sobra ere orduan euskal-sena —Perurenak hainbestetan aipatzen duen hori— oraindik bizirik zegoeneko garaia).

Herri zaharretan bezala, koloreen euskal abc-a zuriak, gorriak eta beltzak osatu bide zuten, gainerakoak gutxi-asko koloreen eskala klasikoaren eraginez sortuak izan direlarik. Eta hiru kolore horiez gain, egileak berdeari, horiari eta urdinari ere kapitulu bana eskaintzen die. Baita kolore nahasitzat dituenei ere: nabarra, uherra, hitsa, arrea, ubela…

Kapituluen ortzadar zahar hau koloreen sinbologiaz, jatorriaz eta interpretazio desberdinez josita datorkigu, horretarako, zenbait ipuin, pasadizo eta kantu —euskararen pasarterik koloredunenak maitasun kantetan aurkitzen direla esanen banu, ez dut uste gezur handia esanen nuenik— froga gisa agertzen zaizkigularik. Bestalde, bitxi ederrez gain, liburuan ez dira falta Perurenaren ohizko purrustadak: kontuz Lizardizale eta nostalgikoak.

Baina, euskal paisaiaren kolorea aldatu zen bezala, Sarrionandiaren hitzak gogoraraziz, “gaur egun iada deseginik dugu koloreen euskal distribuzio zaharra, mendebaldeko zazpi koloreak arras sarturik, eta berregiturazio problema nabarmena aurkitzen dugu”.

Beraz, euskal usadioaren kolore tratamendu hori gogoan, gauza asko aztertzeke geratzen zaizkigu: gerraosteko koloreen erabilera, harrez geroko euskal literaturak egin duena, eskoletan egiten dena… eta hitz batez, datozen ortzadar berriei begira egin ditzakegun proposamenak.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak