kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Hezur gabeko hilak / Xabier Montoia / Susa, 1999

Herioren tenperatura Aingeru Epaltza / Nabarra, 2001-10

Euskal idazleen arteko topaketa edo solasaldietan, hala antolatuetan nola antolatu gabeetan, gai maiztua da gure liburuetara ekartzeko gauza izan ez garen garai joanen zerrenda. Denak entzunak gara arrangura bat baino gehiago, iraganeko une erabakigarri batzuek gure literaturan izan duten isla urriaz. Gutiagotan aipatua da, zenbaitetan, lekukotasun eza barik, aurrekoek idatziriko apurretan geure burua ispilatu ezina, hain baitaude gure pentsamolde eta sentiberetasunetik urruti.

Lehen Mundu Gerla edo Gerla Handia bidegurutze historiko horietariko bat da. 1914tik 1918ra doan puska horrek girotu du XX. mendeko literatura unibertsalaren ale bikainetariko batzuk, eta gure artean ere ez da falta sarraski gaitz hartako testigantza idatzirik, bertso, kazetaritza eta kronikaren alorrean, batik-bat gerla bertatik bertara bizi izan zuten Iparraldeko idazleen eskutik. Alabaina, horiek irakurtzean, hizkuntzaren ederraren edabeaz ahantzarazi behar izaren ditugu, frankotan, gehienei darien alderdikeria eta aberrikeria.

Gisako ajerik ez du Xabier Montoiaren Hezur gabeko hilak nobelak. Ezinbertzez, 1999an plazaratutako idazlan batean; are ezinbertzeagoz idazle gazteiztarrarengan. Montoiak lehenagoko izkribatzaileek utzi zituzten lanen berri duela frogatzen du hizkeraren hautaketak. Haren begiak, berriz, egun-egungoak dira; bere-berea, orobat, ikuspegia.

Gerla eta gerlaren zentzugabekeria, horra etsai gehienetan ikustezin batengandik heriotza hartzera etsirik diruditen txotxongiloen patua. Liburu honetan ez da heroirik, ez inori eredutako erakusteko moduko ekintzarik. Aitzitik, bi pertsonaia nagusiak ustelak dira, koldarrak; gerlari ihes egin nahi diote, eta ustelegiak, koldarregiak, direlako ez diote ihes egiten. Halaberean, liburu honetan ez da adiskidetasunik ez elkartasunik ageri; senper orduan, lagunak bere kasa molda dadin utziko du laguna. “Hoa ifernura” erran dio protagonista batek bertzeari liburuko pasarte batean. “Ez diat joan beharrik. Bagaudek”, erantzun dio bertzeak.

Leherketen eta kanoikaden artean, erreka edo trintxeretako infernuan norainoko hotza izan daitekeen erakusten digu Montoiak. Beharbada horregatik, kontaera hormak —izotzak— zizelkatu duela dirudi, hotzaren hotzez. Heriok halako temperatura du, nonbait.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak