susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Satorren paperezko aterpeak | Poesiak – Antologia »

Arinago duk haizea, Absalon / Felipe Juaristi / Erein, 1990

Eskizofreniaren alderdi eztia Josu Landa / Argia, 1990-06-10

Eromenaren haritik eta eroen ahotsetatik isuri du Felipe Juaristik bere bigarren nobela, baina literaturak hain gogoko duen gaiaz ezohizko moduaz baliatu da. Psikiatriak apenas baliorik duen bere kontakizunetan, eta nobela psikologikoaz mintzatzea astakeria haundia litzateke. Zorionez Felipek muzin egin dio psikiatrikoak eskain lezakeen panorama exotikoari; pertsonaietaz edo inguruaz dauden deskripzioak minimoak dira, axola gutxikoak.

Eroen historialek eta beraiek asmatutako fikzioek mugatzen dute nobelaren eszenarioa, bien arteko mugak behar bezain anbiguoak izaki. Doktorearen rola jokatzen duen pertsonaiak ematen die lotura, berak kolekzionatzen bait ditu istoriook, zuzenean ala zeharka. Istorio puzzlea izan daiteke beraz. Ipuin kontalarien ohiturari eutsiz bezala, artazuriketaren bertsio gaurkotua eraiki du. Bertsio horren eszenarioa eroetxea izatea artifizio guztiz egokia suertatzen da istorioz istorio egileak bere metaforak, obsesioak eta fantasmak han-hemenka islada ditzan. Horretarako irakurlearen konplizitatea du ezinbestekoa, fikzioa onar diezaion, eta oraingoan lortu duelakoan nago. Nirekin bai behintzat.

Sententziaz jositako liburua den neurrian filosofikoa liteke, baina metaforen ugaritasunak ematen dion poetikotasunaren ondorioz, antifilosofikoa ere bai. Bizitzaz, naturaz, denboraz, amodioaz, zorionaz… mintzarazten ditu pertsonaiak, etengabeko jario poetikoaz eta eroen irudi topikoari hain egoki zaizkion argitasun izpiez. Egilearen orain arteko produkzioan (liburuetan baino, “Porrot”, “Gazeta” eta prentsa-kolaborazioetan) telegrafiatutako leit-motiv berak dira “Absalon”en ageri direnak, eta beharbada ezkontzaren porrota eta amodioaren etsipena dira maiztasun obsesiboenaz errepikatzen direnak. Ezagunak ziren fantasma horiexek adierazteko aurkitu duen testuinguru eta bidea dira lan honetako lorpen harrigarrienak. Sortzen duen unibertsoa ia mitologikoa da, sufrikariorik tristeenak ternuraz ikustarazteraino. Irakurleak ere sentsazio hori sentitu dezan bete-betean lortzen du Juaristik, dramatismo txikienari ere amore eman gabe.

Jolasa ere erabiltzen du aurrekoan aipatutako sentsazioaren lagungarri. Jolastu egiten du logika eta matematikarekin batez ere, absurdoaren mugetan. Umorea ere erabiltzen du, ironiaren mugetan, baina azkeneko hau modu isolatuegi batez.

Literatur sena duela inoiz baino hobeto frogatu du Felipe Juaristik. Obabakoen sindromeak merezi duela frogatu duen aurreneko liburua izan da “Arinago duk haizea, Absalon”.