« Hondamendi baten irakurketa mitologikoa | Azurmendi eta Mirande »
Izua hemen / Joxemari Iturralde / Bizkaiko Foru Aldundia, 1989
Memoriaren ezinbesteko galbehera Josu Landa / Argia, 1990-03-11
Gogoeten poderioz findutako asmoak eta zirkunstantziek baldintzatutako idealak, eguneroko praktikarekin uztartzea kontraesanetan murgildutako zeregina da. Kontraesan horiek are latzagoak izan daitezke norbere adorea eta bizitzak erakarritako baldintzen arabera. Bi faktore horiek izua eta patua bezala definiturik azaltzen zaizkigu Joxemari Iturralderen “Izua hemen”, bere azkeneko nobelan.
Bertako protagonista, Kepa Zenika, halabehar misteriotsuek darabilte alde batetik bestera, bizi beharrak gauza gehienekin konformaeraziz. Nazionalek okupatu berriko Bilbon sentituko du aurrenik izua, eta hari eskapatzearren neurrian bide datorkio EAJk agindutako ezkutupeko manatua: SESBetara joan eta hara exiliatutako milaka haur euskaldunen kargu hartzea. Bidaia bera burutu ezinik, Finlandian deserrotuko da betiko, Bilbon ere deserroturik bizi bait zen. Deserrotze hori, baina, ez da oso prolematikoa gertatzen. “Izua hemen”eko pertsonaia, bere arruntean, zernahiren aurrean moldatu egiten da. Nobela hain garai tragikoetan kokatua badago ere, ez dago heroerik, ezta erromantizismo txikiena ere, suizidioaren tentazioa urrun da.
Beldurraz bakarrik da beldur, izua delako ikaragarri bakarra, beste ezerk ez du datorrena aldaerazteko beharrik sortzen. Kepa burges soila bait da, zu eta ni bezalakoa. Bizimodu konforma erraz hori aldian behin iraultzen duen indar bakarra memoria da, baina nobelan oroitzapenen itzala ameskaiztoak besterik ez dira, lantzean behin datozen bezala desagertzen direnak.
Alde horretatik, “Izua hemen” nobelaren haria fatalismoz kutsaturik dago, gertatu beharra eta inpotentziaren artean. Bidaiaren helburua betegabe gelditzeak ez du aparteko axolik, gorabehera sentimentalak ia akzidente huts modura ageri dira… guzti hori urruntasun objetibo batez ikusia da, eta Keparen gogoetetan isladarik ez duten bitartean, egitura nobelistikoa osatzeko baino ez dute balio.
Atenporala izan daitekeen auzi hori kokatzeko, Joxemari Iturraldek urruntasuna aukeratu du, bai denbora aldetik bai geografikoki, eta ingurune hori aukeratzeak eskatzen duen dokumentazio lana ederki bete du.
Istorioa garatzeko modua ez da batere lineala, eta esan daiteke irregularra ere badela. Histori liburu batetik hartuak izan zitezkeen orrialdeekin batera, ordenu haundirik gabeko gogoetak irakur daitezke. Halere, nobelaren erdi aldean jaso daitekeen nahasketa eta desordenu inpresioa desagertuz doa piskanaka bukaera hurbildu orduko. Finean, primeran lortzen du Iturraldek protagonistaren nostalgia fatalista hori irakurleari itsastea. Oroitzapenak galdu diren unean berreskuratu beharretik sortutako memoria liburutzat jo genezake “Izua hemen”, inongo irakurketa tragikorik gabe, agian kontrako indarrik egitea ezinezkoa zelako.
Axularren gerizapean
Kepa Altonaga
Asier Urkiza
Emakume bat
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
Joxe Aldasoro
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi
Irati Majuelo
Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Jon Martin-Etxebeste
Alaska
Castillo Suarez
Maddi Galdos Areta
Puskak
Irene Pujadas
Asier Urkiza
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Nagore Fernandez
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
Hasier Rekondo
Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua
Jose Luis Padron
Pozaren erdia
Harkaitz Cano
Aitor Francos
Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite
Irati Majuelo