« Hondamendi baten irakurketa mitologikoa | Azurmendi eta Mirande »
Izua hemen / Joxemari Iturralde / Bizkaiko Foru Aldundia, 1989
Memoriaren ezinbesteko galbehera Josu Landa / Argia, 1990-03-11
Gogoeten poderioz findutako asmoak eta zirkunstantziek baldintzatutako idealak, eguneroko praktikarekin uztartzea kontraesanetan murgildutako zeregina da. Kontraesan horiek are latzagoak izan daitezke norbere adorea eta bizitzak erakarritako baldintzen arabera. Bi faktore horiek izua eta patua bezala definiturik azaltzen zaizkigu Joxemari Iturralderen “Izua hemen”, bere azkeneko nobelan.
Bertako protagonista, Kepa Zenika, halabehar misteriotsuek darabilte alde batetik bestera, bizi beharrak gauza gehienekin konformaeraziz. Nazionalek okupatu berriko Bilbon sentituko du aurrenik izua, eta hari eskapatzearren neurrian bide datorkio EAJk agindutako ezkutupeko manatua: SESBetara joan eta hara exiliatutako milaka haur euskaldunen kargu hartzea. Bidaia bera burutu ezinik, Finlandian deserrotuko da betiko, Bilbon ere deserroturik bizi bait zen. Deserrotze hori, baina, ez da oso prolematikoa gertatzen. “Izua hemen”eko pertsonaia, bere arruntean, zernahiren aurrean moldatu egiten da. Nobela hain garai tragikoetan kokatua badago ere, ez dago heroerik, ezta erromantizismo txikiena ere, suizidioaren tentazioa urrun da.
Beldurraz bakarrik da beldur, izua delako ikaragarri bakarra, beste ezerk ez du datorrena aldaerazteko beharrik sortzen. Kepa burges soila bait da, zu eta ni bezalakoa. Bizimodu konforma erraz hori aldian behin iraultzen duen indar bakarra memoria da, baina nobelan oroitzapenen itzala ameskaiztoak besterik ez dira, lantzean behin datozen bezala desagertzen direnak.
Alde horretatik, “Izua hemen” nobelaren haria fatalismoz kutsaturik dago, gertatu beharra eta inpotentziaren artean. Bidaiaren helburua betegabe gelditzeak ez du aparteko axolik, gorabehera sentimentalak ia akzidente huts modura ageri dira… guzti hori urruntasun objetibo batez ikusia da, eta Keparen gogoetetan isladarik ez duten bitartean, egitura nobelistikoa osatzeko baino ez dute balio.
Atenporala izan daitekeen auzi hori kokatzeko, Joxemari Iturraldek urruntasuna aukeratu du, bai denbora aldetik bai geografikoki, eta ingurune hori aukeratzeak eskatzen duen dokumentazio lana ederki bete du.
Istorioa garatzeko modua ez da batere lineala, eta esan daiteke irregularra ere badela. Histori liburu batetik hartuak izan zitezkeen orrialdeekin batera, ordenu haundirik gabeko gogoetak irakur daitezke. Halere, nobelaren erdi aldean jaso daitekeen nahasketa eta desordenu inpresioa desagertuz doa piskanaka bukaera hurbildu orduko. Finean, primeran lortzen du Iturraldek protagonistaren nostalgia fatalista hori irakurleari itsastea. Oroitzapenak galdu diren unean berreskuratu beharretik sortutako memoria liburutzat jo genezake “Izua hemen”, inongo irakurketa tragikorik gabe, agian kontrako indarrik egitea ezinezkoa zelako.
Baden Verboten
Iker Aranberri
Asier Urkiza
Diesel
Bertol Arrieta
Nagore Fernandez
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
Jon Jimenez
Basokoa
Izaskun Gracia Quintana
Joxe Aldasoro
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres