kritiken hemeroteka

8.440 kritika

« | »

New York, New York / Gotzon Garate / Elkar, 1988

New York, New York Dabid Zuazalde / Argia, 1988-12-18

Gotzonek berak aurrekoan kontatu zigun legez, Estatu Batuetan ohizkoa da arazoak dituen jendeak —dirurik ez duenak— pskiatrarengana joan beharrean apaizari kontatzea bere problemak, fededuna izan ala ez. Jesuita elgoibartar hau ibiltari amorratua dugu, eta zazpi Euskal Herritako baserrietan ez dabilenean New Yorkera joan ohi da, urtero, bolada bat pasatzera. Beti belarriak erne, euskal esaera jatorriak jasotzeko ez bada, jendearen penak eta arrenkurak entzuteko.

Bigarren hauetatik aurkituko dituzu liburu honetan, Gotzon Garateren azkenekoan: drogadikzioa, prostituzioa, gurasoek utzitako haurrak, porrot egindako familiak, homosexualitate arazoak, HIESa, delinkuentzia, bortxaketak eta halako beste hainbat katramila ditu mintzagai. Zintzoa izan du Garate kontaketa hauetan: batetik gertaera horiek bere hutsean eman ditu, bere aldetik azalpen eta teoriarik eskaini gabe, eta bestetik ez ditu morboa piztu dezaketen xehetasunak propio, denak ere halamoduzkoak badira ere.

Generoa ezin dezakegu aipatu gabe utzi: “Kronika” deritzon azpisailean kaleratu dute Elkarrekoek, eta halako zerbait da: lekukotasuna eman, inguruan ikusi duena jaso eta irakurleari eskaini. Alderdi horretatik, eta izan eta datuak ugari diren aidetik, literaturatik baino hurbilago egon daiteke kazetaritzatik; ez ordea teknikei erreparatuz gero.

Teknika aipatu dugu, eta jende asko gaien bitxitasunaz besterik ez konturatzea gerta litekeenez, azpimarratu eginen dugu. Gotzon Garate publiko zabalaren artean sekulako harrera izan duten nobela poliziako errazen egile denez, kritiko eta literaturzale anitzek bigarren mailako idazletzat daukate. Guzti horiei New York, New York irakurtzeko gomentatuko genieke, eta ipuigintza zer den ondo dakien egile bat aurkituko dute, errekurtsoz bestea: flash-back, ikuspegi aldaketak eta abar, guztia nabarmenkeriarik gabe, kontakizunen estilo sotila bortxatu gabe.

Liburu honen beste bereizgarrietako bat hizkuntza dateke. Gotzon Garatek aspaldidanik du Hegoalde eta Iparraldeko mintzairak elkarrengandik urruntzen ari ote diren kezka, zabalduz doan euskara aseptiko eta erdarakadez josiak baserrietako euskara jatorra irentsiko duen beldurra. Kezka horien sistematizazioa Erdarakadak hiztegia dugu, bere abantaila eta mugekin. Baina guzti horien fruitutzat jo genezake New York honetako hizkera ere: euskalki askotariko ekarriak elkartzen ditu, ahozkotasunaren gozoa txertatu edo koiné berri bat lortzearren, ondoriak nahasixeak diren arren. Bestalde, esaldi laburraren alde egin du apostu nabarmenki. Oso perpaus laburrak, eta aditz laguntzailerik gabeak sarri askotan. Honen bidez, hitz jarioari naturaltasuna emateaz gain, narraziogintzan oso mesedegarri diren arintasun eta indarra lortu ditu. Jende guztiak horrela idaztea arbuiagarria litzateke, askorentzako zikiratze bat, baina orohar baliagarria izan liteke estilo hau, bere neurrian.

Hogeitamabost kontakizun labur, kapitalismoaren hiri erraldoiaren aurpegi iluna erakusten digutenak, paternalismo apur bat izan bazter dezakeen begirada zorrotzaz. Gotzon Garateren azken liburua, berak ikusi eta ezagututako gauzak kontatuz. Denak segidan irakurriz gero monotono samarrak gerta litezke agian, baina gustatu zaigu.

Azken kritikak

Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Asier Urkiza

Pleibak
Miren Amuriza

Nagore Fernandez

Euskaldun fededun
Pruden Gartzia

Jon Jimenez

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Ibon Egaña

Amok
Stefan Zweig

Paloma Rodriguez-Miñambres

Hetero
Uxue Alberdi

Mikel Asurmendi

Itzulpena-Traducción
Angel Erro

Anjel Lertxundi

Detaile xume bat
Adania Xibli

Amaia Alvarez Uria

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Paloma Rodriguez-Miñambres

Bar Gloria
Nerea Ibarzabal Salegi

Mikel Asurmendi

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Jon Jimenez

Lurpeko ezkutuan idatziak
Fiodor Dostoievski

Asier Urkiza

Gailur ekaiztsuak
Emily Brontë

Aritz Galarraga

Artxiboa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

Hedabideak