« Gizartea aurka | Ugalderi omenaldia »
Abere madarikatuak / Antxon Gomez / Susa, 1997
Basozainaren kondairak, saizuriaren lumatik Mikel Aldalur / Euskaldunon Egunkaria, 1997-11-01
Gasteizen jaio eta aspaldian Aian bizi den Antxon Gomezen lehen liburua da Abere madarikatuak hau. Azken hamaika urteetan Pagoetan basozain izan denak, gainera, ohiko ipuin edota eleberrietatik aldenduz idatzi ditu lan honetako orrialdeak eta emaitza, ezinbestean, berria bezain interesgarria da. Egileak elkarrizketaren batean eta aurkezpenean bertan esan bezala, hiruki baten isla da liburua. Animalia basatien munduak, animalia hauek gizakiekin duten harremanak eta mitologiak osatzen dute hirukia. Orrialdez orrialde nabari da Gomezek animalien mundua eta mitologia, euskalduna ez ezik beste herrietakoa ere, ederki ezagutzen dituela. Liburua osatzen duten sei ipuinotan barrena irakurlegoari bere ezagutzak agertzen dizkio, beti ere ipuin gisa literatura moduan aurkezturik.
Sei ipuin hauen irakurketa, beraz, animalia basatien mundua ezagutzeko era atsegina bihurtzen da. Ipuinotan biltzen diren animalia guztiek —otsoa, azkonarra, igaraba, itsas-txakurra, gepardoa, hartza, saizuria,…— Euskal Herriarekin eta bere mitologiarekin lotura estua dute gainera eta, ondorioz, Euskal Herriaren historia eta mitologia ezagutzeko orrialde aproposak dira Abere madarikatuak honetakoak.
Natura, euskal mitologia eta abereen mundua uztartuz idatzitako liburu honetan sei ipuin biltzen dira, bakoitzak animalia bat oinarri duela, Saizuria, ostera, sei ipuinen arteko lotura gisa agertzen da. Zenbait pertsonaia ere, bestalde, ipuin batean baino gehiagotan agertzen dira, hauek beste behin uztartuz.
Patariaren itzulera izeneko lehen ipuinean, euskal lurretara otsoak egin itzulera du hizpide idazleak. Bigarrenean, Ortzadar-amuarrainak lapurtzen zituen igaraba izenekoan, Arabako mendialdeko igarabak dira protagonista. Bardeetako tigretxoak ipuinean gepardoak Euskal Herrian izan zirenekoak dakarzkigu gogora Gomezek. Gepardoak Bardeetan irudikatzeak bat baino gehiago harri badezake ere, bada hori horrela izan zela sinesteko arrasto sendorik. Liburu hau irakurri besterik ez dago horretarako. Hartz orazionea ipuinak animalia ezagunari buruzko mitologia ematen du ezagutzera, guztia ipuin gisa aurkeztua, noski. Zilarrezko azkonarra deituan, berriz, gizakiaren eta animalia honen arteko gora-beherak gogorarazten zaizkigu. Azken ipuina, Irlandako itsas-txakurra, Irlanda eta Euskal Herria lotu eta bi herrien arteko harremanen istorio ederra osatzen duen narrazioa da. Ipuinok, bestalde, Euskal Herriko historian barrena ez ezik, gure geografian barrena ere egindako bidaia badira. Izan ere, Gomezek sei ipuinok herrialde ezberdinetan kokatu baititu, euskal ohiturak eta mitologia ahalik eta hedapen geografiko handienarekin agertuz irakurleari.
Egia esateko, merezi izan badu ere, lan zaila da egile berri honek hartu duena. Animaliak, esaterako, ez ditu humanizatu, eurek ez dute hitz egiten eta, beraz, ez zen erraza izango horiei emandako tratamendua atzematea. Egileak berak ere badaki hori, “animalien gaia ukitzen denean bi joera nagusi daude. Bata, National Geographic-en moduan, dokumentalak egitea da, animalien inguruko azterketa zientifikoa, eta nik literatura egin nahi nuen. Bestea, irakurlearen arreta pizteko, animalia humanizatzea, karikatura bat egitea, Disney-k egiten duen bezala”. Gomezek, ordea, bi joera horietatik ihes egin du eta hori nabarmendu nahi dugu egile berri honek lan zaila hartu duela esaterakoan.
Lortu du, ordea, nahi zuena eta animalien izaera mantenduz eman ditu ezagutzera hauek gizakiekin dituzten arazoak. Idazkerari dagokionez, ez da zilegi deskribapenen indarra aipatu gabe uztea. Orain artean gutxik bezala dakarzkigu Gomezek euskal mendi, bailara, haran eta giroen deskribapenak. Naturaren argazkiak dira liburu honetako orrialdeak, baina literaturaren kolorez margotuak. Saizuriaren lumarekin.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez