« Umorezko literatura | Sasoi guztietarako liburua »
Gasteizko hondartzak / Xabier Montoia / Susa, 1997
Guztion hondartzak Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1997-06-21
Honako hau Xabier Montoiaren seigarren liburua da. Aurretik hiru poesia liburu (Anfetamiña, Susa, 1983; Likantropo , Susa, 1985; Narraztien mintzoa, Susa, 1988), eleberri bat (Non dago Stalin?, Susa, 1991) eta ipuin bilduma bat (Emakume biboteduna, Susa, 1992) argitaratu ditu. Zergatik, ordea, datu hauek guztiak? Oraindik gehienok Xabier Montoia bere alderdi musikalagatik ezagutzen duzuelako. Hasieran M-ak taldean eta orain bakarlari moduan dabilen Montoia, ordea, gure artean ez da musiko bezala soilik ezaguna. Idazle bezala ere ezaguna da, nahiz eta arlo honetan hainbeste fama ez izan, dudarik gabe merezi baldin badu ere.
Agian berari ere musikaren arloan maiz gertatzen den fenomeno bitxi bat gertatzen zaio. Hau da, badirudi musikoak ezin direla literaturgile gisa onartu. Beraien abestientzako sekulako hitzak idatz ditzakete, baina ez badira literaturara serioski dedikatzen inork ez ditu idazle moduan onartzen. Montoiaren kasua ez da hori, berak abestiak konposatzeaz gain, liburuak ere idazten baititu. Bigarren lan horri, ordea, ez zaiola behar zukeen garrantzia ematen iruditzen zait. Ea bere seigarren liburuaren ondoren merezi duen ospea irabazten hasten den.
Hasi aurretik, liburu interesgarri baten aurrean gaudela esan behar da. Eta ez soilik liburua bera ona delako, baita lan hau besteen ondoan ipini eta parekatu dezakegulako ere. Montoiak idazten eta argitaratzen daramatzan hamalau urte hauetan bilakaera bitxia eta interesgarria izan du. Bere hasierako lanetan desamodioak, bakardadea eta ilusioen zapuzketa ziren nagusi. Hala ere Emakume biboteduna liburuan aldaketa sumatzen zen, eta errealismo zikin batetik beste errealismo xumeago batera pasatzen ari zela nabaritzen zitzaion. Oraingo honetan, Montoiak bere bilakaerarekin jarraitzen du, eta errealismo objetiboagoa lantzen du.
Zer kontatzen digu bere azken lanean? Aurretik esan behar da, itxuraz bada ere, Montoiaren azken lana ipuin bilduma bat dela. Bertan, Gasteiz hiriaren inguruko ipuin desberdinak kontatzen zaizkigu. Lehenengo ipuina Espainiako gerran kokatzen da, eta azkenekoa gaur egun. Beraz, istorio desberdin horien eskutik liburuan zehar Gasteizek bizitako azken hirurogei urteak jasotzen dira.
Ipuin bilduma honetan kontatzen zaizkigun istorioak, beraz, interesgarriak badira ere, ez da hau beste ezer baino lehen arreta pizten duena. Ez. Ipuinekin gozatzen zoazen bitartean konturatzen zara liburuko pertsonaiak errepikatzen joaten direla, batzuk azaltzen, besteak gordetzen, batzuk ipuin batean protagonistak, eta beste batean bigarren mailakoak. Horregatik, lan hau ipun bilduma bezala kontsideratu al daitekeen nire dudak ditut, eleberri-mosaiko bat bezala gehiago baita, Celak bere garaian La colmena eleberria idatzi zuen moduan.
Liburuak merezi du, eta ez soilik istorio harrigarri eta hunkigarriak direlako, (Montoiak ipuinak behar duten bukaera perfektua emateko abilidadearekin jarraitzen du) edo azaldutako estruktura puzzle moduan erakargarria egiten delako, baita liburuak duen balore historikoagatik ere, bertan hiri batean bere historian gertatutako hamaika istorio kontatzen zaizkigulako. Eta nahiz eta estiloan ikuspegi errealista-objetibo horrekin jokatu, Montoiak bere iritzia ematen du.
Ondorioz, gasteiztarrentzat soilik al da liburu hau? Ez, guztiontzat. Montoiaren azken jokoa hau izan baita: liburua ez dago istorio handiz osatua, istorio txikiz baizik, sentimenduak nagusi diren istorioez. Eta Montoiak aukeratu dituen sentimenduak unibertsalak dira, ez soilik gasteiztarrenak, guztionak baizik.
Aurtengo udan bai kostaldeko, bai barrualdeko gure hondartzetan irakurtzea merezi duen liburua da.
Lagun minak
Jon Benito
Mikel Asurmendi
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Jon Jimenez
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Asier Urkiza
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Nagore Fernandez
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Bestiak Liburutegia
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Paloma Rodriguez-Miñambres
Arkeologia haragitan
Beñat Arruti
Irati Majuelo
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Amaia Alvarez Uria
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo