kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Kontu zaharrak / Joxe Arratibel / Erein, 1995

Altxor txiki bat Xabier Etxaniz / Euskaldunon Egunkaria, 1996-04-13

1980an liburu zahar bat argitaratu zen euskaraz, Joxe Arratibelek idatzitako Kontu zaarrak. Berrogeita hamar urte lehenago entzundako moduan idatzi zituen ipuin horiek Arratibelek, eta alde horretatik liburua zaharra zen, erromantizismoaren garaira eramaten baikintuen, supazterreko kontakizunetara, sutondoaren inguruan argirik gabe ipuinak entzuten ziren garaira.

Baina zaharra izanik liburu berezia zen, altxor txiki bat, gure kultura eta gure ohituren zati bat ateratzen baitzuen argira. Inguruko herrialdeetako tradizioari, kontakizunei, literaturari, kasu eginda gurea bazterturik, ezkutaturik zegoen eta Arratibelek, zati txiki bat behintzat, plazaratu egin zuen Kontu zaarrak liburua argitaratzean.

Ziur naiz bat baino gehiago harrituko dela Mari Xor ipuina irakurtzean, Grimm anaien Marierrauzkin ezagunaren parean euskarazko aldaera hori ikustean. Edo Txerri Beltza; Etsai zaharra eta sagarra eta beste ipuin batzuen maila ikustean. Ziur naiz bat baino gehiago harrituko dela Lapurren leizea ipuinean Ali Baba haren antza aurkitzean, eta abar. Zoritxarrez horrelako gertaerek harritu egiten gaituzte ez dugulako gure kultura ezagutzen, bertan ditugun altxorrak bazterturik ditugulako. Alde horretatik pozgarria da Erein argitaletxeak, eta Miel Anjel Elustondok egin duten lana liburu hau berrargitaratzeko, eta euskara batuan.

Ipuinetan nolabaiteko mezua nabaritu arren, mezu erlijiosoa zenbait kasutan, Ama Birjinak Mari Xorri laguntzen dionean, esate baterako; mezu soziala gizartearen banaketan erregeak goian izatean, eta abar, horrelako ipuinetan agertzen diren mezuak azaldu arren, gizarte aldaketak eta denbora aldetik dagoen tarteak gutxitu, murriztu egiten dute mezuaren eragina… eta era berean indartu ipuinen balio estetikoa. Hori bai, ipuinek beren gordintasuna dute, bukaera bortitzekin, sutan erretako sorginak…

Liburuan dauden 22 ipuinen artean badira desoreka nabarmenak, Aralargo txabola gertaera batetik dago hurbilago ipuin tradizional batetik baino, baina Txerri Beltza oso biribila da antzinako ipuinen egiturari dagokionez. Badira ere kanpoko ipuinen antza dutenak, eta ez arestian aipatutako ipuin ezagun horiekin bakarrik; Pernandoren zorrak edo Morroi azkar bat ipuinen Txinako aldaerak aurki daitezke Berdez jantzitako neska liburuan.

Joxe Arratibelek Bilboko egunkari batean zioen bezala, ipuinen helburua denbora ematea da, hots, entretenitzea. Eta Kontu zaharrak liburuan agertzen diren hauek berehala harrapatzen dute irakurlea, edo entzulea, irakurtzeko bezala kontatzeko ere oso aproposak baitira. Beste alde batetik, Antton Olariagak egindako irudi bizi, egoki eta errealistek aparteko indarra eman diote testuari, kontakizunetako giroarekin, antzinako giro horrekin bat eginik.

Nire ustez, Grimm, Andersen edo Perraulten ipuinen ondoan Arratibelen kontu hauek egon beharko lukete, etxean edo eskolan edo delakoan.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak