kritiken hemeroteka

8.553 kritika

« | »

Gabeziaren Khantoreak / Tere Irastortza / Pamiela, 1995

Historia dakarren liburua Xabier Aldai / Euskaldunon Egunkaria, 1996-03-23

Liburu bat bizi den egile baten lanen bilduma bezala agertzen denean, susmo txarra izan ohi da lehendabiziko erreakzioa. Bekaizkeria hutsa. Horregatik, liburu honetatik estimatzen dudan lehen gauza, sarrera berbera da, Tereren eskutik datorren sarrera hain zuzen ere, gutxitan ematen baita halakorik: bere helburuak, zergatiak eta iritziak ere agertzen dizkigu egileak bertan, nik behintzat, honelako beste mila orri eskura izanik ere egingo nukeena baino hobeto. Ordea, bada bertan ados ez natorren puntu bat, zenbait poema oso gaztetan idatzitakoak direla eta autoreak ematen duen barkamen eskaera edo antzekoa, esate baterako. Arlo guztietan, bigarren emaitzak edo hirugarrenak lehenengoarekiko mardultasun gehiago eskaintzen duten heinean galtzen dutela freskotasuna esango nuke nik, liburu hau adibide gisa jarrita. Ez nioke, ordea, esaldi honi zentzu negatiborik ezarri nahi; idazkera aldetik nahikoa poema monokordeak edo behintzat hari sendo bat osatzen dutenak dira, gai aldetik esku aldaketak sumatu arren. Nik uste liburuaren kontestuan jartzea ezinbestekoa dela liburu hau irakurtzean, hau da, hamasei urtetan atzera jo eta 1980an kokatu, alde honetatik garaiko euskal literaturaren egoeraren islatzat uler daiteke liburua, zenbait pasadizotan bederen literatur aldizkarien oparotasun galduaren garaietara garraiatuak gara; baina ez da hori liburuaren muina. Nire iritziz, eta iritzi oso mugatua den arren, literatura ikonoklasta edo minimalista batetik literatura apurtzaile ez bada ere —izen-laguntzaile honi gogorregi deritzot baita etsairik handienarentzako ere— erantzun emaile edo kontestatariorako zubia ez bada ere, lehenengo emaitza da. Konnotazio politikorik gabe ordea. Denboraren erabileran adibidez: “Egunero / has / daitekeelako, / has gintezkeelako, / egun oro bihur / dezakegulako, egunero bihur / gintezkeelako”.

Atzera begira bizi ginen garai batean orainaldiaz mintzo da Tere. Adibide gisa, arras ezagun bihurtu den poema ekarri nahi nuke, belaunaldi baten nortasun agiritzat har daitekeena: “Ia ez dago / fikziorik. / Gazteok, / solapan daramagun / arrosa ez da paperezkoa, / odolez gorritua / baizik, / daramagun gurutzea urrezkoa / ezin daiteke, / haragian txertatua balitz! (…) Ia ez dago fikziorik, / ia ez dago egiarik. / Dena da fikzioa eta egia, baina / legalitateak ezarrerazi nahi / duen hori / ez da fikzioa, gezurra baizik! / Ia ez dago fikziorik, / amets dena eraiki dezagun!”.

Literaturari begira liburu honek zabaltzen dituen perspektibak erabat berriak dira, alternatiboak, esanguratsua da bide berberetik lehen liburuaren izenburu bera: Gabeziak. Gaur egun berritzaileen etiketarekin kaleratu diren euskal autore gazteen iturriak maila batean garai honetako literaturan kokatzen dira, eta hortik, zuzenean nahiz zeharka autore honetan. Nitasuna, gogortasuna, etsaiaren irudia, gaur poesiagintzan goratzen diren balioak ere badatoz beste poema batean.

Bere planteamenduan, sakonagoak irizten ditut ondoren datozen emaitzak, isiltasunaren predikua irakurtzera iritsi nahiz hurrengo poemetan, Celanena ez bestelakoa den isiltasunarena, baina isiltasuna halaber: “banoa / neure herria / uste gabean topatua / banu bezala, / neure etxea / ostatu, / neure gela / nirea ez bailitzan, / argi berriari / ihes egingo banio bezala. / banoa / (…) iritsi ez banintz bezalaxe”.

Zenbaitetan poesiaren gezurraren salatzailea diren poemak: “Bihar, / bart zure minaren tontorretik / gain behera zetozkidan silabaz / poesia egin nuen / esaten badut / ez sinetsi: / poesia zirriborropean / ehortziz gero / jabetu bait zitzaidan / zeuk/ eragin ninduzula”.

Errazkerian erori gabe, emakumeek euskal literaturan egin duten aportazio aberatsen hastapenetan ere koka genezake bai bilduma edo antologia hau osatzen duten liburuak hala nola autorea bera ere, maila handi batean Itxaro Bordarekin batera, tartean besteak beste Amaia Lasa; Maria Jose Kerejeta eta beste hainbat ahaztu gabe. Historia dakarren liburua beraz.

Azken kritikak

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Irati Majuelo

Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust

Aritz Galarraga

Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo

Aiora Sampedro

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Mikel Asurmendi

Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lurrez estali
Ximun Fuchs

Jon Jimenez

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Artxiboa

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

Hedabideak