susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Modernitatea dela eta | Ilunetik ilunera »

Zer gerta ere / Karlos Linazasoro / Alberdania, 1994

Zernahi gertatu ere Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-12-16

Karlos Linazasororen Zer gerta ere (Alberdania, 1994) ibilbide sendo eta landu baten emaitza da. Sendoa, kultura literario zabal baten ezagutzaren ispilu eta errealitate delako; landua, ipuingintzan oinarizkoak diren bi arauok, idazleraren tentsioa eta oreka, tajuz eta antolamenduz betetzen dituelako hiztegi propio baten bidez.

Elkarrekiko erreferentziaz osatutako ipuin-bilduma da nobela hau. Aurreneko ipuinaren zitak hitz-klabea dakar: eldarnioa. Eta ez da gutxirako, idazle honengan hedabide, zinema eta itxuraldaketaz blaitutako funtzioekiko jaidura azpimarragarria baita.

Ipuin harrigarriok, adjetiboak dioenez, azalpen besterakorik gabe gertaera ezusteko bat aurkezten dute, sarritan absurdoa eta patuaren erruduna, pertsonaiak muga-egoera izugarri batean murgiltzeraino. Hurrena, kasualitatearen magia martxa zardai-ankerrean jarriko da, idazlearen luma-ezpatarekin dantzatuz amaiera hagitz bortitzago baten zain edo eskean; atzera. Izan ere eta egia esatera, haragia sutan eta umore beltzez lepo (gehiegizko dosietan emana), ipuinak barne erraiez idatzita daude, barne erraiak irakurlearen begi-bistan jarriz urrikalgarriki ala lazkagarriro (bat bederak egin beza aukera) zirrikituz zirrikitu zenbait desenkusa, buru zuritze, konfabulazio, konspirazio… arrobatze edo atzipetze aldera.

Kafka gogora lezake (absurdoagatik, maiz ez baita deusik ikusten ahal), Borges (itzul eta itzal inguruko labirintoengatik), baina, batez ere, Julio Cortazar. Ipuin batzuetan, aipatu idazle ezagunon eragina erabatekoa den arren, besteetan iragazia eta tindura pertsonaletan lerrokatua eta baitaratua ageri da, horretan ipuinak bere aldeko tantoak irabaziz; ipuin batzuetan, ehundura errepikakorra da eta, besteetan, astindu teinkatuan dator, horretan ipuinak bere aldeko tantoak irabaziz. Horrexegatik, Zer gerta ere-n suertatutako ipuin batzuek hala nolakoak baldin badirudite ere, beste batzuk exijentzia osoz burutuak dira.

Eta dirudi diot, K. Linazasororen eldarnioz bete eskuetan errealitatea eta ametsaren arteko mugak antzeman ezinak baitira, mahai baten ertzak eta egunsenti hotz baten artekoak bezalakoak.

Hibridotasuna ezin dezakegu ahantz, jenero, tonu eta tekniken amalgama zerikusizkoa baitago ipuinotan zehar: atzekoz aurrerako denbora, eszenen tartekatze ikasia, literaturaren jarduerari buruzko hausnarketak eta kritikak, zati filosofikoak

Irakurlea noiz amaituko egongo da, ez, ordea, asperduraz, ikusminaz baizik, zer susma. Eta amaitu arte, zer gerta ere.