« Bilbo upon Hudson | Gure klasiko handi bat »
Gizona bere bakardadean / Bernardo Atxaga / Pamiela, 1993
Gizona bere bakardadean Amaia Iturbide / Euskaldunon Egunkaria, 1995-04-30
Izenburuak berak salatzen duenez, gaurkorako Bernardo Atxagaren orain arteko azken nobela hartu dut hizpide. Gure Bernardo idazle handi bezain apala dugu, eta apala diot heldu den lekura iritsi baino lehen, txirrindulari sufrituak bezala etapa anitz iragan behar izan dituelako isilpean, eta lorazain zintzoak bezala hilabetero belar ziztrinak pazientziatsu alboratutakoan, gelditutako lerroak eskaini dizkigulako. “Obabakoak” obran ohi duen hitzaren dohaiaz eta maisutasunaz, baina, batez ere, bere irudimen harrigarria dela medio, literatura ororentzat ezinbestekoa den erreferente mitiko bat marraztu du asteasuarrak, iragana eraiki, memoriaren sinonimoa dena. Eta horrela, Atxaga euskal literaturaren narratibagintzaren tradizio ezaren zulo beltza betetzen saiatu izan da, eskueran dituen baliabide guztiak ustiatuz (behin eta berriz aipatu izan du Pello Errotaren alaba Mikaelak diktatutako liburua). “Obabakoak” idatzi ondoren, “Gizona bere bakardadean” lanean (Pamiela, 1993) murgildu da. “Obabakoak” mitikoa eta iragana da, azken eleberri honek, ordea, aseptikoan eta orainean egiten du aztarna. Izan ere, zuri baten bila zebilela aditu nion behin egileari. “Obabakoak-ek” opa zuen irakurketa liluragarriaren ordez, egunkari baten moduan erredaktatutako baina egunkariek ematen ez duten eritzi-askatasunaz idatzitako “Gizona bere bakardadean” etorri zaigu.
Eta eman duen jauzi ausarti honetan, behin baino gehiagotan esandakoa azpimarratu nahi izan du ostera ere: idazleak ezin dio errealitateari muzin egin, errealitateari eutsi behar dio eta interpretatu. Asteasuarrari elkarrizketa batean irakurri ahal izan diodanez, Bilbo, barkatu, Bilbao atsegin zitzaion, besteak beste, presentziaz eta errealitatez beterik dagoelako.
Eta gakoaren muina den errealitatearen ikuspegitik atxiki dio bere nobelari, eta horretarako euskal gizartean gori dagoen arazoa, “euskal arazoa” deitua aurkeztu digu eta, jaun-andreok, mahai gainean jarritakoan idazle-begiz disekzionatu: ETA eta bere ingurua. Bartzelonan, Futbol Mundialaren garaian, hotel batean ezkutatu diren taldekideen istorioa kontatzen da. Nobelaren eraikuntza idaztearen ofizioa eta ofizio honen trikimailu guztiak ezagutzen dituen batena da, doi urindutako engranajea baita. Akupunturan bezala han-hemenkako detaileak eta keinuak lotzen ditu, puntu batetik bestera garamatzalarik, sinbolo ttipiak testuaren oihalgintza konplexuan gaindi sakabanatuz, eta horrela, sinboloen indarra dela bide, egoerek eta pasarteek elkarri jarraitzen diote funtzionamendu zehatzean eta irakurlearen mesederako. Ekintzakoa den nobela honetan flash-back eta eszena aldaketek azkartzen dute testua. Irakurlea ez da behin ere sentitzen utzita, nahiz nobela korapilatsua izan, besteak beste, ahots anitzen elkarketa eta gurutzaketagatik.
Gai nagusia Carlos protagonistaren bakardadea da, bakardade izugarria, labirinto hertsi eta gotor baterantz hondoratzen doalako. Alde batetik, bere barruko bakardadea dago, bere barnean ezin konponduzko ahotsen amalgamaz basiturik; eta bestetik, hiriko bakardadea eta bere ingurukoa ere badaude, hotelean bere eskuz kanpoko egoerak suertatzen direlako.
Kritikarik ez da falta. Nobelako poliziak gizaki kaxkarrak dira, joko zikinetan lokaztuak. Militante batzuk azal gogorrekoak ditugu, berekoiak, etika, erantzukizun eta koherentzia gabekoak. Herri txikietako biolentzia ere salatuko digu, Koprotki pertsonaia aipatzen duenean, alegia. Egilearen jarrera, besteetan bezala, ahulen aldekoa da. Hunkigarria zaigu Pascal umearen txabola suak hartzen duen pasartea, adibidez. Iraultzari buruzko egilearen ikuspegia desenkantoarena da, bere belaunaldiko askorena bezalakoa.
Benetan nobela bikaina, non frogatzen baita hizkuntza txikien literatura urrunera ere hel daitekeela.
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Asier Urkiza
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Bisita
Mikel Pagadi
Jon Jimenez
Hamlet
William Shakespeare
Aritz Galarraga
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon
Hasier Rekondo
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
Jon Martin-Etxebeste
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Mikel Asurmendi
Hetero
Uxue Alberdi
Irati Majuelo
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Amaia Alvarez Uria
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Patxi Larrion
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro