« Deabruaren argitan | Gotik behera eta barrutik kanpora »
Pedrotxo / Martin Ugalde / BBK-Euskaltzaindia, 1994
Gerraosteko giro itagarrian Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1995-03-12
Ez nuke han eta hemen behin eta berriz aipatu dena berriro errepikatzen inor gogaitu nahi, baina ezin dut, era berean, esan gabe utzi oso tristea iruditzen zaidala “Pedrotxo” eleberriaren patua. Oso tristea baita Txomin Agirre saria irabazitako obra egileari zein obrari buruzko aipamenik txikiena ere ez duen liburu aseptiko batean argitaratuta ikustea, literaturaz lekikeen editore baten ukitu mimosoaren arrastorik gabe nolanahi argitaratutako liburu gordin batean, komunikabideetan ia-ia agertu ere egin ez den liburu galdu batean, kaleratu bezain laster ahaztu eta zokoratuta geratu den liburu fantasma batean. Poztekoa litzateke editore arduratsu batek, argitalpen traidore hau inoiz existitu ez balitz bezala jokatuz, “Pedrotxo” eleberriaren berrargitalpen txukun eta homologatua prestatu eta kaleratzea, edozein idazle duinek merezi duen neurrikoa. Ez litzateke antzeko zerbait gertatzen den lehen aldia izango, eta ezta azkena ere seguru asko. Esana dago beraz.
Gerraosteko Andoainen, ama hilik eta aita gerran desagertua, “Etxe Haundiko” mojen babesean bizi den gaztetxoa da Pedrotxo. Pedrotxoren aita Peliren adiskide izandako Joxe Arretxe ezagutzen du “Etxe Haundian” Pedrotxok, eta gauza asko ikasten ditu gogotik miresten duen gizon horrengandik. Joxe Arretxe hil ondoren, berak ezer egin gabe —iraganetik datorkion zama bereganatu baino ez—, goardia zibilak bere bila hasten dira eta, “Etxe Haundian” gelditzerik ez duela jabeturik, ihes egin eta, Plazaolako trenean polizoi, Iruñera joko du, Joxe Arretxek esanak gogoan beti. Han mundu berri eta gordin bat erakutsiko dion Mertxerekin egingo du topo, eta gero apez baten laguntza jasoko du…
Gordin samarra iruditu zait testua, baina —berriro hasierakora itzuliz— ziur naiz editore saiatu batek, testua astiro irakurri eta egilearekin komentatuz, konponbidea jarriko liekeela gordinkeria sentsazio hori eragin didaten hainbat akatsi; bai hainbat esaldi iluni eta zeinu tipografikoen erabilera bitxiari gutxien-gutxienez.
Liburuko protagonista bera baino pixka bat gaztexeagoa da Martin Ugalde, baina bere oroitzapenetan oinarritu bide da, neurri handi batean, “Pedrotxo” idazteko. Asko dira, hain zuzen ere, Ugaldek Andoain bere jaioterriko bazterrei buruz egiten dituen aipamen zehatzak. Gerra galdu zutenek eta haien ondorengoek gerraostean bizi behar izan zuten bizimodu ilunaz jabetu eta gogoeta egiteko parada damaio liburuak irakurleari. Pedrotxoren abenturaren bidez, bere aita-amen, Joxe Arretxeren, “Etxe Haundiko” mojen, don Martxelen, don Inazioren eta abarren bizimodu ilunen berri izango dugu pixkana-pixkanaka, eta gerraosteko giro itogarrian barneratuko gara.
Ingenuitatea edo lainotasuna egotz dakioke Ugalderen narrazioari zenbait pasartetan —Pedrotxo eta Mertxerekiko harremanen ingurukoetan batez ere—, baina badu bere indarra agian zinemara eramateko batere desegokia ere izango ez litzatekeen eleberri honetako narrazioak. Egileak berak ere iradoki du, nolabait, liburuaren pasarte batean aukera hori: “Hau ederra da, egiazko abertura!, zinerako modukoa…”, esaten dio don Inaziok Pedrotxori, honek bere ordura arteko ibiliak kontatu eta gero (121 or.). Esana dago hori ere beraz.
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo
Argialdiak
Miriam Luki
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Leiho bat bihotzean
Aintzane Galardi
Paloma Rodriguez-Miñambres
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Asier Urkiza
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Joxe Aldasoro
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Mikel Asurmendi