« Deabruaren argitan | Gotik behera eta barrutik kanpora »
Pedrotxo / Martin Ugalde / BBK-Euskaltzaindia, 1994
Gerraosteko giro itagarrian Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1995-03-12
Ez nuke han eta hemen behin eta berriz aipatu dena berriro errepikatzen inor gogaitu nahi, baina ezin dut, era berean, esan gabe utzi oso tristea iruditzen zaidala “Pedrotxo” eleberriaren patua. Oso tristea baita Txomin Agirre saria irabazitako obra egileari zein obrari buruzko aipamenik txikiena ere ez duen liburu aseptiko batean argitaratuta ikustea, literaturaz lekikeen editore baten ukitu mimosoaren arrastorik gabe nolanahi argitaratutako liburu gordin batean, komunikabideetan ia-ia agertu ere egin ez den liburu galdu batean, kaleratu bezain laster ahaztu eta zokoratuta geratu den liburu fantasma batean. Poztekoa litzateke editore arduratsu batek, argitalpen traidore hau inoiz existitu ez balitz bezala jokatuz, “Pedrotxo” eleberriaren berrargitalpen txukun eta homologatua prestatu eta kaleratzea, edozein idazle duinek merezi duen neurrikoa. Ez litzateke antzeko zerbait gertatzen den lehen aldia izango, eta ezta azkena ere seguru asko. Esana dago beraz.
Gerraosteko Andoainen, ama hilik eta aita gerran desagertua, “Etxe Haundiko” mojen babesean bizi den gaztetxoa da Pedrotxo. Pedrotxoren aita Peliren adiskide izandako Joxe Arretxe ezagutzen du “Etxe Haundian” Pedrotxok, eta gauza asko ikasten ditu gogotik miresten duen gizon horrengandik. Joxe Arretxe hil ondoren, berak ezer egin gabe —iraganetik datorkion zama bereganatu baino ez—, goardia zibilak bere bila hasten dira eta, “Etxe Haundian” gelditzerik ez duela jabeturik, ihes egin eta, Plazaolako trenean polizoi, Iruñera joko du, Joxe Arretxek esanak gogoan beti. Han mundu berri eta gordin bat erakutsiko dion Mertxerekin egingo du topo, eta gero apez baten laguntza jasoko du…
Gordin samarra iruditu zait testua, baina —berriro hasierakora itzuliz— ziur naiz editore saiatu batek, testua astiro irakurri eta egilearekin komentatuz, konponbidea jarriko liekeela gordinkeria sentsazio hori eragin didaten hainbat akatsi; bai hainbat esaldi iluni eta zeinu tipografikoen erabilera bitxiari gutxien-gutxienez.
Liburuko protagonista bera baino pixka bat gaztexeagoa da Martin Ugalde, baina bere oroitzapenetan oinarritu bide da, neurri handi batean, “Pedrotxo” idazteko. Asko dira, hain zuzen ere, Ugaldek Andoain bere jaioterriko bazterrei buruz egiten dituen aipamen zehatzak. Gerra galdu zutenek eta haien ondorengoek gerraostean bizi behar izan zuten bizimodu ilunaz jabetu eta gogoeta egiteko parada damaio liburuak irakurleari. Pedrotxoren abenturaren bidez, bere aita-amen, Joxe Arretxeren, “Etxe Haundiko” mojen, don Martxelen, don Inazioren eta abarren bizimodu ilunen berri izango dugu pixkana-pixkanaka, eta gerraosteko giro itogarrian barneratuko gara.
Ingenuitatea edo lainotasuna egotz dakioke Ugalderen narrazioari zenbait pasartetan —Pedrotxo eta Mertxerekiko harremanen ingurukoetan batez ere—, baina badu bere indarra agian zinemara eramateko batere desegokia ere izango ez litzatekeen eleberri honetako narrazioak. Egileak berak ere iradoki du, nolabait, liburuaren pasarte batean aukera hori: “Hau ederra da, egiazko abertura!, zinerako modukoa…”, esaten dio don Inaziok Pedrotxori, honek bere ordura arteko ibiliak kontatu eta gero (121 or.). Esana dago hori ere beraz.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo