susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Sagar izan nahi zuen gerezia | Satira eta fabula »

Kutsidazu bidea, Ixabel / Joxean Sagastizabal / Alberdania, 1994

Barre-algaraka Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1994-05-22

Barre egiteko modurik onena nork bere buruari barre egitea omen da, eta horixe bera pentsatuko zuen seguru asko liburu honi ekitean Joxean Sagastizabalek. Berak bizi izandako antzeko esperientziak oinarritzat harturik, bere alter ego izatetik oso urruti ibili behar ez duen Juanma antiheroi kalekumeak alfabetatze aldera Harrialde (Hernialde) herrixka erruralean bizi izandako abentura eta desbenturak kontatu dizkigu, aitaren batean eta batere nekerik gabe irakurtzen den eleberri arin eta barregarri honetan.

Barregarria diot, baina ez, noski, erridikulua delako, barre eragiten duelako baizik, gure literaturako lan askori ez dagokion ezaugarria, alajaina! Euskal literaturan oraindik oso gutxi landu den umore mota da, gainera, Sagastizabalek eleberri honetan aportatu duena. Kontaketa baserri giroan kokatua dagoen arren, kontalariaren ikuspuntua guztiz urbanoa da, eta Sagastizabalen umorea ere halakoxea dela esan daiteke, han da, baserri giroko euskal umore klasiko eta ezagun horrekin zerikusirik gabeko umorea, umore, nolabait esatearren, homologatuagoa, europarragoa… (nahiz eta asko izan egilearen adinetik gertu antzean gauden hegoaldetarrok baino ulertuko ez ditugun kontu barregarriak); besteak beste —eta aldeak alde—, Andoni Egaña, Arantxa Iturbe eta Juan Mari Elexpuru bezalako hainbat idazlek —edota Mikel Elortza bezalako hainbat kazetarik— landu izan dutenaren edota lantzen ari direnaren parekoa beharbada. Euskara hiritartu den neurrian sortutako umore berria da hau, eta irudipena dut umore mota honen aurrean, tradizio faltaren ondorioz edo, euskal irakurleok umoreak eskatzen duen berezkotasun eta bat-batekotasunez erreakzionatzeko ohitura hartu beharrean ote gauden oraindik.

Baina tradizioaren laguntzaz edo gabe, kontua da liburu honetan, eleberriaren kontaketa erritmo egokiz eta esku onez eramateaz gain, Joxean Sagastizabalek —bertsolaritzan ohizkoa den hitza erabiliz— funtzionatu egiten duen umorea lortu duela, hau da, irakurleak —bai nik behintzat— algaraka egiten duela barre tarteka, begiak orri gainetik kenduta. Goi asmo handirik gabeko liburu apala izan arren, oso gutxik lortzen dueena lortu duela aitortu beharrean gara beraz; badu meriturik, narrazio erotikoetan ere aintzindari izan genuen honek.