« Oraingoz azkena | Obaba barru-barruan »
Azken fusila / Edorta Jimenez / Susa, 1993
Pasioz eta ofizioz Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1994-01-16
Eleberri konpaktoa da, trinkoa, Edorta Jimenezek Durangoko Azokan aurkeztu zuen “Azken fusila”, poeta mundakarraren hirugarren narrazio liburua eta bigarren eleberria. Ilun eta zalantzazkoa den giroa landu du Edortak liburu honen hasieratik amaieraraino, babesgabetasun fisiko zein existentziala sentiarazten duen giro hitsa, desasoseguzkoa, gerraosteko galtzailetzari lotua, eta giro horrek ematen dio kontaketa osoari trinkotasuna, indarra eta bizitasuna. Egia da, bai, egileak berak EGUNKARIAri egindako elkarrizketan esan zuen bezala, beti tristetzat jo ohi den garai horrek izan zitzakeen alderdi alaiak ere —erromeriak, jazzbandak, txakolina…—, agertzen direla eleberrian, baina den-dena lehen aipatutako giro ilun eta hits horren filtrotik iragazia begitantzen zaio irakurleari.
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez bazuen ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko: “Bizitzaren zentzua dok bizitzak zentzurik ez daukala ohartzeko unera ailegatu eta hala eta guztiz be ez aztoratzea, bare-bare geratzea barruko itsasoa” (175 or.).
Eleberri modernoen ezaugarrietako bat pertsonaia gatazkatsuen agerpena baldin bada, ez dago duda handirik narrazio honen modernotasunaz. Zalantza, ezinegona, beldurra eta barruko nahasdura dira Edorta Jimenezen pertsonaia arketipikotzat ere jo dezakegun Onofreren ezaugarri nagusietako batzuk. Horri esker, ganoraz dokumentatu, dokumentazio hori era egokian baliatu, garai historiko bati dagokion giroa ondo isladatu eta gure historiari dagozkion zertzelada ez oso ezagunak eleberri moduan agertzeaz gain, giza izaerari buruzko hausnarketa biderik ere eman digu Edortak eleberri honetan, unibertsaltasuna deitu ohi den ezaugarri hori bereganatuz.
Hizkeraren aldetik ere, ahalegin berezia da idazleak lan honetan erakutsi duena. Bere zenbait lanetan baino gehiago zaindu eta landu du alderdi hau, eta adierazkortasun edo aberastasunik galdu gabe ulerterraztasunean irabazi egin ote duen iruditu zait niri behintzat, inoiz edo behin pasarte benetan ilunik ere aurkitu dudan arren. Gainera, erregistro diferentziak markatu ditu, narratzailearen bizkaitar kutsu nabarmeneko estandarraren eta pertsonaien bizkaiera gordinagoaren artean batez ere, eta hizkera eleberriaren giroaren eta trinkotasunaren aldeko lanean ezarri.
Zenbaitentzat ez du beharbada interes berezirik izango eleberriak agertzen duen garaiak, bat baino gehiagori gogaikarria egingo zaio eleberriko giro iluna eta desasosegu atseden gabea, izango da Edorta Jimenezen pertsonaien trakestasun sendagaitzaz aspertuta dagoenik, baina eleberri trinko eta biribila da “Azken fusila”, pasioz ezezik ofizioz ere idatzia.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez