kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Ur uherrak / Aingeru Epaltza / Pamiela, 1993

Zirti-zarta etengabea Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1993-11-28

Iazko udazkenetik aurtengora bitartean —hau da, 1992-93 denboraldian— argitaratu ziren euskarazko zortzi eleberrietatik ezagunena, aipatuena eta komentatuena bada ere, Aingeru Epaltzaren “Ur uherrak” merezi adinako sonarik gabe pasatu dela —edo pasatzen ari dela— iruditzen zait. Eta ez da, gainera, egile saiatu eta trebe honekin egiten den lehen bidegabekeria ere.

Hizkeraren ingurukoak izan dira obra honi buruzko aipamenik gehienak, eta azal dezadan neuk ere neure ikuspuntua. Batetik, oso urriak ez diren tipografikoez gain, akats ortografiko eta morfologiko zantar ugari aurki daiteke liburuan zehar —“lehio”, “ohiu”, “mahaira”, ergatiboaren okerreko erabilerak, aditz laguntzailearen okerreko komunztadurak…—, irakurlea —ni bai behintzat— urduritu eta despistatu egiten duen zabarkeria baten ondorio. Bestetik, Gerardo Markuletak liburua komentatzean aipatu zuen bezala, kontalariari hizkuntza estandarragoa zegokiola iruditzen zait, batutik gertuagokoa nafar kutsukoa izateari utzi gabe (errazagoa izango da esatea egitea baino, badakit, baina gehixeago ahalegintzea ere bazuen, dudarik gabe, Epaltzak): nolanahi ere, kontalariaren aipamena egitean, ez da ahaztu behar batzuetan kontalariaren jarduna une horretan protagonista den pertsonaiaren pentsamenduari lotua dagoela eta, horrenbestez, bere hizkeraz kutsatzen dela, eta kontalariaren jardun hori ironikoa ere badela beste askotan.

Goian aipatuak alde batera utzita, ezin da ukatu, ordea, Epaltzak prosa bizi-bizi eta are bortitzez kontatzen digula istorio luze eta korapilatsu hau. Isilean irakurri ahala zirti-zarta etengabean sentitzen du Epaltzaren prosa bere barrenean irakurleak, ura olio berotan bezala. Izan ere, ia-ia esaldi bakoitzean saiatu baita egilea hizkuntza bihurritu eta adierazkortasun berezi bat lantzen, gauzak esateko modu bizi eta piperduna bilatzen, euskal senetik abiatuta eta herri hizkeraren baliapideetan oinarrituta gehien-gehienetan. Pattala eta geza denik ez dago esaterik behintzat Epaltzaren prosaz, eta ez da meritu makala hori gure artean.

Eleberriak kontatzen duen istorioak ere ez du meriturik falta: giro errurala eta urbanoa konbinatzen ditu, egungo Euskal Herriari —Nafarroari zehazki— ironiaz eta alde batekoekiko zein bestekoekiko amorrazio beltzez zamatutako begirada kupidagabea botatzen dio eta irakurlea adi mantentzen du, gertaera korapilatsuen laberintoan ez galtzeko lain laguntza emanez. Begiratzen zaion tokitik begiratuta ere, ezin ukatu lan handi eta mardula dela Epaltzaren “Ur uherrak”, irakurri ez duenak pentsa dezakeena baino aberats eta ederragoa, dudarik gabe.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak