kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Galera errepikatuak / Juan Ramon Madariaga / Susa, 1992

Heriotzaren aihotza Madariagaren poemetan Angel Zelaieta / Euskaldunon Egunkaria, 1992-06-26

Poesia sailaren hamahirugarren alean argitara eman ditu Susak Juanrra Madariagaren “Galera errepikatuak”, Felipe Juaristiren “Oroitzeko ura, edateko ura” eranskinarekin.

Juanrraren sormen lana, otoitz arrenkuratsu baten kexua dena, beste hainbat poetaren izenarekin eta hitzekin inguraturik dator, hala nola Mario Benedetti, Charles Baudelaire eta beste hamabosten bat. Horrez gain, W.A. Mozarten “Requiem-ak” poema liburu osoa zeharkatzen du, eta, erdialdetik aurrerantz, “Pro Defunctis” mezaren “Sequentia” famatuko hitzek —pietaterik gabe, norbaitek “pius” ordez “puis” idatzi duela— gidatzen gaituzte. (Bego Diez-ek eginiko irudiak ahaztu barik).

Filologia ikasketak burutu herriak dituen eta “ifar aldeko” eleketaz maitemindurik denaren oihartzuna orriz orri atzematen zaio: “(Guda) azalia”, huts egiten ez badugu, ez dator Azkuen eta Lhanderenean ikasi behar duzu “himnoa” dela…

Hamarren bat kopla kenduz gero, gainetikoa verso libreen moldeetara: askotan, baina, euskal bertsoen neurriko erritmoetan irakurten ditugu. Zortziko txikiak nagusien ibilbidearekin: “Zu joan zinenetik / udagoieneko kurriloen / haiduru nago”. Azken hau izan daiteke, etenarekin edo gabe, ugariena: “Garbi zenezan / hainbeste minen / odola”. “Zeruan tragaza bat bezala”. Galdu duen amaz ari delarik, “abandonatu / nauen beroa”, edota “Etxea daukat / hutsez beterik”, e.a.

Nik esango nuke poemak bete-beteak direla, egiazko gertaera batetik hasiera hartzen dutenetik, benetazko min deitorez amaitu arte, bi errealismook anbiguitate eta ironiari tarte guztia moztu diete, irakurleari bitartetxo txikiak utziz.

“Elez” (L) eginiko ele jokoa izan daiteke honelako atseden aldi bat. Homonimiaz ere zenbaitetan jokatzen da: “aihotza”, “hotza”… bezalakoak erriman edo verso bukaeran agertzen direnetan (teorikoki, gaurko euskal hiztun batentzat “aihots” eta “aihotz”, “hots” eta “hotz” hots berekoak dira).

Poemagintza askeetan ohi bezala, egitura beretan oinarritzen da erritmoa, direla denborazko sintagmak, direla kausazkoak (“ifar alderako” filiak hain maite duen “bait” hori), baldintzazkoak, ezezkakoak, eta, batez ere, “zu” hori (“Zu joan zinenetik”, “Zu zinen”), e.a.

Poema hauek “bukatuak” edo “beteak” direla esan dugu. Imagina dezagun, edonola ere, “New Critics” batek hartzen duela eta —Fakultateko azken azterketan nire mintegi-buruak gure ikasleei egin dien bezala— “Neguko Panikoa” (Juanrraren 62. orrialdekoa), egilearen eta poema liburuaren berririk gabe, ematen diela zenbait ikasleri (hauetxek bait dira poemen irakurlego arrunta), helduko den UEUan kasurako, eta has daitezela hauek begiratzen eta arakatzen, eta hel diezaiotela hiruna silabatako hirugarren verso pentasilaboari, nork dioen: “itxesez, aiariz, deitorez”. Baina broma gaizto bat litzateke.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak