« Nobelaren eraikuntzan | Ehiztariaren erotika »

De Re Philologica Linguae Uasconicae III / Alfonso Irigoien / Wilsen, 1991

De Re Philologica Angel Zelaieta / Euskaldunon Egunkaria, 1991-07-27

Azken hiru urteotan idatziriko, eta gehienok han hemenka argitaratutako, lanen bilduma da III atal hau. Guziotan agertzen da Alfonsoren ahalegina eta urte luzetako lanean oinarritutako sakontasuna. Egileak berak Fernando González-i egindako eskutitzean diotson moduan, “la soledad en la que por la propia naturaleza de su quehacer se mueve quien bucea en questiones lingüisticas del pasado y toma en serio su trabajo”.

1. Euskara hitzaren etimologia:

Lehendabizi, hitza bitan zatitu behar da: eus- da lehena, eta beronen erroa *enautsi suposatua 1itzateke, bizkaieraz diñaust bezalako aditz formak eman dituena berbera. Hipotesi honen alde hitz egiten du, dio Alfonsok, Garibayren texlo batek, zeinetan enusquera aitatzen duen bi aldiz. (Hitz egin izan du hipotesis honetaz J.R. Zubiaur-ek, nahiz modu eskeptikoz.) Hitzaren bigarren zatia, -kara da, eta latinetikako -arium atzizkian du iturri.

2. Unamuno pentsalaria:

Bilbotar honetaz iritzia ematean, segidako hauek dioz Irigoyenek: 1. Euskararen etorkizunaz “cierta tendencia pesimista” zeukala. 2. Euskara “garbia” delakoaz zeukan iritzia dela eta, zera dio: “se trataba de un estudio mejor orientado que el de la tendencia purista que se implantó más tarde”. 3. Unamunoren euskalduntasunaz: “lo que está claro es su talante vasco, independientemente de sus posibles adscripciones políticas más o menos coyunturales, una más que otras”. Azken batez, Irigoyenek sinkretismo moduren bat lortu nahi duela dirudi: “( …) con motivo del centenario de la convocatoria de la cátedra de la lengua vasca (…) hay una propuesta que yo mismo encabecé en relación con la erección de un monumento en un lugar público de Bilbao que perpetúe conjuntamente la memoria de Azkue, Arana Goiri y Unamuno, los cuales ejercieron después de haber acudido a la convocatoria de dicha cátedra una gran influencia en la historia, la política y la vida cultural del País Vasco a través de su basta labor”.

3. Bilbao toponimoaz iritzi ematea:

Ardao eta ez ardo hobetsi behar den bezala, Bilbao eta ez Bilbo hobetsi behar da, ao hiatoa monotongatu egiten bait du herri-hizkerak, eta bukatzen du: “(…) uste dut Bilbao forma hobetsi behar dela, eta Bilbo laburtua berbeta arrunterako utzi, batez ere deklinatu behar denean”. (Iritzi hau eman zuen A. Irigoyenek, Euskaltzaindiak eskatu ondoren, honi kontsulta hori egin bait zion Kutxa Munizipala eta Bizkaikoa bat egin zirenean: Horrexegatik deitzen da hau orain Bilbao Bizkaia Kutxa.)