kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Euskaldungoa erroizturik / Jose Maria Larrea Muxika / Pamiela, 1994

Bazterkulturaren egoeran Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1994-06-18

Euskara eta bere egoerari buruzko makina bat liburu kaleratu dira azkeneko urteetan; datuak emanez, batzuk; datuak interpretatuz, besteak; baina oso gutxi izan dira errealitatea nolakoa den eta orain den modura izatera zergatik iritsi den adierazten dutenak; are gutxiago, prosa ulergarri eta arin batez. José María Larrea saiatzen da liburu honen bidez horixe bera argitzen, zergatik erdaldundu edo erdalduntzen ari den herri hau, nahiz eta kanpoko itxuraz oraindik, euskaldun iraun, irauten duen tokietan. Egileak berak esaten duen modura: “Lan honetan azken bi mendeetako euskaldungoaren higatze, gutitze eta galtzearen prozesua ikertzen da. Bi lerrotan, letratu eta ez-letratuen baitan”.

Lehenari buruz esaten du ez zuela, sekula, bere betasun osorik gauzatu. Era berean, euskal letrek Elizari zor diotelako teoria ere deuseztatzen du, frogatuz Eliza beste euskal letratuen modura akonplexatua izan dela, letratu gisa, eta ondoko erderei makurtua. Egilearen hitzetan: “Euskal letratua, beraz, berankorra izateaz landarat, ez letratua baino klaudikatzaileagoa izan da funtsean, aldez eta moldez. Eta esan gabe doa, beti iduri kontrarioa salduz badoa ere, letren goi-eredurik ezak —eta, jakina, gauza guzietan den euskal goi-eredurik ezak, piramide sozialean, politikan… — azkartu duela euskaldungoaren beherapen eta gutiespena”.

Saiakera hau, nire irudriz, gai beretsuari buruz edo inguruan idatzi diren beste batzuen desberdina da. Hemen ez zaizkio kanpotarrari bakarrik gureak diratekeen erruaa leporatzen, hemen euskaldunen jarrerak aztertzen dira, eta, esan bezala, euskaldun letratuenak bereziki eta haien morrointzedozein erdararekiko. José María Larreak esaten duena oso erraza da ulertzen, hizkuntza batek bere funtzioak betetzen ez dituen neurrian, beste hizkuntza batek betetzen dituenean bere behar lituzkeenak, hizkuntza hori galdu eta ahaztu egiten dela. Euskararen egoerari dagokionez, ezkorregia iruditzen zait neri haren analisia, baina aitortu behar dut egia handiak esaten dituela tarteka. Bazterkultura bihurtzen ari gara euskarazkoa, kultur eredutzat erdarazkoa hartua dugulako, eta horrek hizkuntzaren suzidioa dakar. Bakoitzak, liburu hau irakurri ondoren, pentsa eta gogoeta egin beza esandako guztiari buruz.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak