susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Bazterkulturaren egoeran | Narratzaile petoarena »

Otto Pette / Anjel Lertxundi / Alberdania, 1994

Koxka bat estuago Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1994-06-19

Askotan entzun izan diet Anjel Lertxundi gertutik ezagutzen duten zenbait idazle eta literaturzaleri, oriotarrak “Hamaseigarrenean, aidanez” edo “Tobacco days” gisako eleberriak idazten jarraitzea arrakasta bide eroso eta segurua izango zuela, bide horretatik jotzea erabaki izan balu; baina Lertxundik beste bide batzuk jorratu nahi izan dituela, arnas handiagoko eta kezka biziagoko literatura landuz, muga berriak aurkitu eta hautsi nahiz, benetako idazle batena den egonezinari adierazpide berriak bilatuz, galdera gero eta zail eta zirraragarriagoak planteatuz… Bide horretatik sortu ziren egileak berak ere zubi gisa baino estimatzen ez omen duen “Carla” eta egileak estimu handiagotan duen “Kapitain Frakasa”; “Otto Pette” ildo horretan jorratutako hirugarren eleberria da, azkena oraingoz eta, horrenbestez, egileak estimurik handienean duena, oso oker ez banago behintzat.

Hala diote bere ingurukoek, eta hain inguruko ez garenok ere badugu nahikoa motibo egile honen zuzentasunean sinesteko, Lertxundik, farfailari garrantzirik eman gabe, diru eta ospe errazari uko eginez, bide literario propio eta anbiziotsua ibili nahi duela pentsatzeko. Lertxundirengan intelektual zintzo eta argia ikusten dugu. Bere ideiekin ados ez dagoenak ere derrigorrezkoa du zintzotasun eta argitasun horren aitormena.

“Otto Pette” irakurtzen duenak ere, gustatu ala ez, derrigorrezkoa izango du egileak bere lanari dion atxekimendu, maitasun eta errespetua aitortzea, derrigorrezkoa izango du eleberri honetako euskarak marka berriak ezarri dituela ametitzea, zehaztasunean, aberastasunean, egokitasunean, txukuntasunean, gaurkotasunean… Ezagun du, bai, Lertxundik bere arima guztia jarri duela lan honetan, eta ez duela berak nahi zuena lortu arte etsi.

Horrenbeste goraipamenen ondoren, zartadaren zain da honezkero komentariotxo honen irakurlea. Ez, ez diot zartada handirik joko “Otto Pette-ri”, ez litzateke erraza nahi izanez gero ere, eta zartada emateko argumentaziorik izanik ere ausardia beharko litzateke, handia gainera, irakurketak sentiarazi didan mirespen bizia aintzat hartuta. Kontua da aitzakiarik gabeko obra biribila den arren, ez nauela benetan hunkitu “Otto Pette-k”, horixe da eleberri honi somatu diodan ahuleziarik handiena. Beti iruditu izan zait Anjel Lertxundiri erotasun punttu txiki hori falta zaiola idazle perfektua izateko, Pako Aristiren aberastasunik handiena den txinparta berezi hori, alegia. Badira, noski, Lertxundiren idazlanetan ere, pertsonaia ero eta bitxiak, baita eleberri honetan ere, baina literario eta artifizialegiak ez ote diren da nire irudipena.

Baina, tira, gustu kontu hutsa ere izan daiteke hori. Jean Genet, Thomas Bernhard, Franz Kafka, Malcolm Lowry edo Fernando Pessoa bezalako idazleak ditut nik gustukoenak, idazlerik gaisoenak, beren barne gatazkarik gordinenak, zuzen-zuzenean, artifizio gehiegirik gabe, literatura bihurtu dituztenak. Lertxundi —aipatu ditudan idazleetatik batzuk bederen gogokoak dituela badakidan arren— bestelakoa da, Milan Kunderaren antzekoagoa, dudarik gutxiena sortzen didan izena aipatzearren. Dena den, lehen ere esan dudan bezala, gustu kontua ere izan daiteke hori, eta nork bere aukerak egiteko eskubide osoa du, noski.

Kontuak kontu, “Kapitain Frakasa-k” bezala, narrazioko gertakariak gaur eta hemen kokatu gabe, gaur eta hemengo —edota non-nahi eta noiznahiko— gai eta auzi ugariri buruzko hausnarketarako bide iradokorrak eskaintzen dizkio “Otto Pette-k” ere irakurleari: aginteari buruz, errepresioari buruz, indarkeriari buruz, errebeldiari eta matxinadari buniz, giza-izaerari buruz, heriotzari buruz… “Biharko klasiko bat” dela esanez aurkeztu digu Alberdaniak Lertxundiren lan hau. Ez litzateke harritzekoa. Bai euskararen erabileran —lexikoaren aberastasuna eta deskribapenen zehaztasun miresgarria dira txalogarrienak—bai tramaren eraikuntzan —mila korapilo eta ezusteko modu ulergarrian eta erritmo egokiz ehunduak—, ofizio erakustaldi bikaina egin digu Lertxundik, Atxagak iazko urtearen amaieran egin zigunari bekaitzik izateko motiborik ez duen erakustaldi gogoangarria. Beste koxka bana estutu ditu Lertxundik euskara literarioaren eta euskarazko narratibaren torlojuak, indar eta zehaztasun handiz, eta horri derrigorrez antzeman beharko zaio aurrerantzean. Zorionez.