susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« 1984 | Sagar biltzen: Paperetan gatazkak »

Haize hegoaren aroak / Luis Garde / Pamiela, 2007

Aroz aro Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2007-07-06

“Eta gero hil zen. Ez zekien hilda zegoenik. Ohatzetik lur iluna bere otoitz mutua ahoskatuz entzuten zuen”. Faulknerren esaldia da, liburuaren sarreran idatzita dagoena. Beti pentsatu dut sarrerako hitzak ateak bezalakoak direla, nondik joan adierazten dutenak. Gizakiaren historia, izan ere, bere heriotzaren historia izan da, bere suntsiketaren kronika, gerraz gerra eta hondamendiz hondamendi, alegia oroimenez oroimen. Poesia oroimen ekintza da, baina oroimen guztiak ez dira poema bilakatzen. “Gogorapenek asetzen eta husten naute”, dio Luis Garde poetak. Gogorapenek askatzen eta lotzen gaituzte, gogoratu nahi den tokira.

Lauaxeta hartu du gidari oroimenaren ibilbide honetan. Lauaxeta mugako poeta baita, gerra ikusi eta gerra jasan zuena, begiak oroimenez beteak hil zena, begiak oroimenez eta gorputza bala zuloz. Oroimena zirkularra da, poesia bezala, Luis Garderen ibilbide poetikoa bezala. Denak bere aroak ditu, bere sasoiak, dena dagokion unean ontzen da, eta unetik kanpo galtzen eta alferrik usteltzen. Hasten dena amaitu egiten da, eta amaiera hasiera baino ez da, beste suerte bateko hasiera, ordea.

“Arma zen artean oroimen aratzaren zama”, idatzi du poetak, hasierako kontuak argiagoak baitira, ikusgarriagoak. Arina denean erraz eramaten da; astuna egiten denean albo batera botatzen da, mingarria delakoan.

Badute poema hauek helburu sinbolikoa: errealitatea den bezala azaldu beharrean, haren irudia erakusteko nahia. Aroak badoaz eta beraiekin batera bizia. Haize eroa, haize eria, haize hiria, haize araua, jolasteko hitzak baino gehiago dira: “Haize hegoaren hiriak nork erraustuko ditu? / haize hegoaren arauak nork ulertuko? / haize hegoaren aroak nork geldituko?”.

Sinbologia aberatsa da, gainera, oso landua eta, batzuetan, surrealismoaren arautegitik (edo arautegi ezetik) gertu: “Gaua zakur beltz itzela da. / Azalean tatuaturik izarrak”.