« Abiadura handiz | 1.280 lagun bidaide »
Obligazio bat / Manu Ertzilla / Hiria, 2006
Hizkuntza ereduak / mundu ikuskerak Iratxe Retolaza / Berria, 2007-05-06
Liburuaren izenburuak dioen moduan, Manu Ertzillak lagun batzuk omentzeko obligazioa sentitu du. Horretarako, bi narrazio luze eta epilogo moduko bat eskaini ditu. Lehen narrazioan, Heriotze edo mutilazio kasuan… izenburukoan, Goti milizianoaren bizitzaren zenbait zertzelada ematen ditu. Gerra Zibilean miliziano ibili zen Goti, eta baita guda-zelaian besoa galdu ere. Gotiren bizitzan besamotz geratu zeneko une hori erabakigarria izango da, azalean tatuaturik eramango duen bizipena. Gaiaren interesa onartuta ere, narrazio hau oso gorabeheratsua egin zait, batzuetan erabat hartu nau, baina beste batzuetan gertaeren loturak eta korapiloak motel antzeman ditut. Dena den, azken aldiko literaturan Gerra Zibilari buruz irakurri ditudan pasarterik onenetakoak antzeman ditut narrazio honetan: esate baterako, Gotik besoa galtzen dueneko unea gogoangarria da, guda-zelaiaren giroa trebetasunez deskribatzen duena, hitz gutxitan, irudi indartsuz. Halaber, Gotiren gogoan iltzaturiko une horren arrastoa pertsonaiaren nortasunean irudikatzen ere asmatzen du.
Hala ere, liburu honen bigarren atala gozatu dut gehien, Modu optativo verbalaren inzertitudea: apaltasunezko exerzizioa izenburukoa. Narrazio honetan FKS-ren bizitza kontatzen da; alegia, Federiko Krutwigen bizitzaren irakurketa pertsonala egiten da, fikziozko diskurtsoan harilkatua, baina gogoeta-bideei ateak zabalduz, batez ere. Are gehiago, Krutwig idazle eta pentsalariaren inguruan sorturiko irudiak eta mitoak berrirakurtzeko gogorik ere badago, Krutwigen pentsamendua eta obra ibilbide pertsonal horren arabera irakurriz, Krutwigen irudi politikoaren aurrez aurre irakurketa pertsonala eta bitala jarriz. Esango nuke —irudipen hori izan dut narrazioa amaitzerakoan—, bereziki lapurtera klasikoaren eredua proposatu zuen Federiko Krutwig idazlearen hizkuntza eredua/mundu ikuskera azalarazteko beharra sentitu duela, eta horretarako, ezin hobeto, Krutwigek proposaturiko idaztankerari heldu diola, haren mundu ikuskerara hurbiltzeko molde ezin aproposagoa.
Horiek horrela, aitortu behar dut, Manu Ertzillaren Obligazio bat liburua irakurtzeari ekin nionean, erabat arrotza eta ulergaitza izango zitzaidan mundua topatuko nuelakoan nintzela. Aurreiritzia. Jakina, aurreiritzi hori erabilitako hizkuntza ereduak sorturikoa zen. Liburua idazterakoan lapurtera klasikoaren eredua hautatu izanak berez testua ulergaitz eta hautemangaitz bilakatuko balu bezala, beste hizkuntza eredu hori erabiltzeagatik jada testua interesgarria izaterik ez balu bezala. Jada gaurkotasunik gabeko testua zela aurretik epaitzeko tentazioari lotuta. Aurreiritzia. Ikastolakumearen aurreiritzia, euskara batu homogeneizatuegiaren -gipuzkoar kutsuz puzturikoaren- mundu ikuskeraz hezitakoaren Aurreiritzia. Baina, aurreiritzi horien kontrara, Manu Ertzillaren liburu honek —bigarren narrazio honek—, besteak beste, lapurtera klasikoaren hautuari lotu zirenen mundu ikuskera hobetoxeago ulertzen lagundu dit, hizkuntza aukera horri heltzearen arrazoiak eta kezkak hurbilarazi dizkit; eta Krutwigen irudi hertsia zabaltzen lagundu dit. Eta horixe iruditu zait liburu honetan aipagarriena, hizkuntza eredu hori erabiliz, hautu horri muzin egin gabe, hautu horren zergatietan arakatzeko ahalegina egitea, ez bakarrik erantzunak topatzeko asmoz, baita galderak eta ezbaiak sortzeko ere, baita hizkuntza eredu horren mugak agerrarazteko ere. Betiere galdera eta kezka horiei gaurko hizkuntzaren egoeraren kokapenetik helduz, diskurtso zaharkitu eta errepikatuetan tematu gabe, eta hizkuntza eredu/mundu ikuskera hori ulertzeko bide berriak zabalduz, galdera berriak eginez.
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi
Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez
Jon Jimenez
Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi
Asier Urkiza
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Nagore Fernandez
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria