« Oroimen bikoitza | Autuaren hautua »
Mirarien kalezuloa / Nagib Mahfuz (Patxi Zubizarreta) / Alberdania-Elkar, 2006
Kale itsu baten dirdaiak Bixente Serrano Izko / Nafar periferiatik, 2007-04-13
Kalezulo baino gehiago kale itsu bateko mundua da Nagib Mahfuz-ek pintatzen diguna. Ez dakit Patxi Zubizarretak itzuliriko izenburu horrek, Mirarien kalezuloa, ez ote duen estuegi lotzen Mahfuz-en nobela Victor Hugoren Mirarien Gortea izeneko bertze kale harekin.
Gure euskara, diglosiko ez ezik, pluriglosiko ere dugula erran beharko genuke. Nobela honen itzultzaileak berak gaztigu ematen digu ez duela jatorrizko bertsiotik itzuli, baizik eta “frantsesetik gehienbat, baina gaztelaniazkoaren eta ingelesezkoaren laguntzarekin”. Berdin gertatu ohi da gure euskarazko idazleen obrak frantsesa edo gaztelania ez diren bertze hizkuntzetara itzultzen direnean: ez ohi dira lehen eskuko bertsioak, gaztelania edo frantsesezko bigarren bertsioen itzulpenak baizik. Gutxiegi gara euskaldunok hizkuntza askotatik euskaratze zuzenekin amets egiteko, eta are gutxiago dira bertze hizkuntzetatik euskarazko testuetan murgil daitezkeen itzultzaileak. Patxi Zubizarretak Mahfuzen nobela honetaz erraten digun bezala, “oraingoz bertsioen bertsio honekin askietsi behar”; kontaezinezko zeharkako bertsioekin, gehitu beharko, munduko hizkuntza gehienetatik lortuko baditugu hainbat eta hainbat harribitxi.
Eskertzekoa da Patxi Zubizarretaren lana, zubi ederra egin baitigu irakurle euskaldunoi jende arruntaren mundu egiptoar eta musulmanean sartu ahal izateko, bertako deskribatzaile baten eskutik. Halarik ere, sarreran apuntatu dudanaren arabera, nik neuk, aukeran, egokiago ikusiko nuke Midak kalezuloa izenburua, Zubizarretak berak eskaintzen dizkigun euskarapen posibleen artean. Pertsonaia miragarriez josirik dago nobela, bai, baina Midak kalezulo horretako auzoek zerikusi gutxi dute Mirarien Gortekoekin. Kale itsu bateko pertsonaiak dira, gizarte maila ertain eta xehekoak, zulo horretan egokitu beharrekoak, eta, kale itsuak berak bezala, irtenbide bakarra, beti ere zorigaiztokoa, dutenak: kanoi-, prostituzio-, kartzela- edo erlijio-bazka dira zulo horretatik ateratzen tematzen direnak. Kalezuloko giza komunitatean dute egokiera bakarra, nola edo hala biziraunen badute.
Protagonista kalezuloa bera da, itzultzaileak erraten digun bezala, baina bertako pertsonaien bizipenek eta ibilerek ematen diote bizitza; gehien bat mundu oso baten deskribapen bizia da, baina argumentu mehe eta efikaz batez baliatzen da Mahfuz, berez deskribapen bat dena narrazio baten erritmoaz arintze aldera. Kale itsua da mundu horren sinbolo betea, eta narrazioa dugu errainu mugikorrak igortzen dizkigun miraila.
Kangaroo
Martin Etxeberria
Maddi Galdos Areta
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Irati Majuelo
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Asier Urkiza
Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons
Nagore Fernandez
Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite
Hasier Rekondo
Kangaroo
Martin Etxeberria
Jon Martin-Etxebeste
Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga
Mikel Asurmendi
Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide
Irati Majuelo
Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa
Amaia Alvarez Uria
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Jon Martin-Etxebeste
Argialdiak
Miriam Luki
Asier Urkiza
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
Nagore Fernandez
Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Ibon Egaña