susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Zahartzarotik begira | Lautada infinituan korrika »

Beñat Dardo / Joxan Oiz / Susa, 2006

Bizitza eta historia Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2007-04-06

Nola kontatu historia bat, bera ezaguna denean? Eta, egia esatera, kontatzen diren historia asko ezagunak dira, neurri batez bederen. Dena dela, beti izaten da alderdiren bat edo beste ezezaguna, ezagutzaren begietatik aparte samar geratzen dena, argirik gabe, edo ilunpe osoan. Historia eta bizitza antzekoak dira, neurri batez. Zenbat eta bizitzaz gehiago dakigula uste eta orduan eta kaskarragoa gure jakintza. Agerikoa finkatzen zaigula sinetsi eta horrek ere ihes egiten digu, gelditzeke. Historia bat ezaguna denean, xehetasunei lotzen zaie historia hori taxuz kontatu nahi duen narratzailea. Bizitzak ere, askotan, narrazioaren legeei egiten die men.

Etxepareren bizitzako pasarterik gehienak, edo nagusienak, ezagunak direlakoan bizi gara. Etxepare, pertsonaia literarioaz aparte, heroia baita, gure letren heroia, heroi ezagun eta goraipatua. Ez zaio gertatzen heroi ezezagunei gertatzen zaiena. Oroitarria ipintzen zaie gainean eta anonimatua azpian, edo alderantziz, ez dakit.

Joxan Oizek eleberri interesgarria idatzi du, Etxepare pertsonaiatzat harturik. Interesgarria diot, Etxepare bizi izandako garaia ederki ekarri baitu orriotara. Gerra ondorengo denboraldia da bera, sinesmenak oro kolokan jarri direnekoa, erregeekiko leialtasunak barne. Mugako garaia da; Erdi Aroa amaitzen ari da, eta beste zerbait berrigoa hazten, inork ez dakielarik zertan den edo zertan izango den. Inprentaren sorrerak munduaren ikuspegia aldaraziko du. Letra idatziak ezpataren indarra hartuko du poliki, eta letragizonak, gerlariak bezain arriskutsu bilakatuko dira, denbora aurrera ahala.

Garazi herria mugako herria izan zen, eta jabe bat baino gehiago ezagutu zituen. Etxepare ere mugako gizona izan zen, oin bat iraganean eta bestea geroan pausaturik baitzituen. Herri kantutegiari beha, kantutegia berria sortu zuen, Linguae Vasconum Primitiae. Bada liburuan pasarte bat aski esanguratsua. Zenbaitzuek bere bertsoak hartu eta lau haizetara zabaldu dituztela jakiten du Etxeparek, alegia plagiatu egin dutela. Ez zaio besterik bururatzen plagiatzaileak zigortzea baino. Oso modernoa, bai. Modernoegia, agian.