kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Sargazo itsaso zabala / Jean Rhys (Txomin Arratibel) / Alberdania / Elkar, 2005

Prekuelak eta trinkotasuna Josu Lartategi / Deia, 2007-03-30

Mundu anglosaxoian Antillei Mendebaldeko India esaten zaie, Karibe Berria ere bai. Hortxe kokatu zuen Jean Rhys idazleak Sargazo itsaso zabala (Wide Sargasso Sea, 1966) gozagarri, ahots anitzeko eta konexio aniztun hau.

Sarritan jazo ohi den bezala, kritikagintzak paralelismo ugari egin izan ditu Jean Rhys idazlearen eta Bertha (edo Antoinette) protagonistaren artean: biak karibekoak (Dominikakoa lehena eta Jamaikakoa bigarrena), biak kreolak (europar jatorrikoa baina Antilletan jaiotako jendea), biak emakumezkoak, gizonen itzalpekoak eta arazo pertsonalez josiak (alkoholismoa dela, erotasuna dela…), biak desplazatuak (Karibetik Europara). Ederto batean datorkio hori guztia biografia literarioari, nik uste, baina Jean Rhys (jaiotzez, Ella Gwendolyn Rees Williams, eta aitortu behar da hor ere beste lotura-puntua dagoela protagonistarekin, berorren izenak aldaketak baititu eleberrian zehar) Bertha protagonista baino hagitzez europarragoa, askeagoa eta jantziagoa izan zela, ez baitzuten alferrik hamazazpi urtekin Ingalaterrara eraman, hezkuntza jasoa eman, bitan dibortziatu eta hirutan ezkondu, hainbat liburu idatzi…

Liburu hau prekuela bat da, Charlotte Bronteren Jane Eyre eleberri dezimononiko ezagunean ageri den pertsonaia batean oinarritua (Bertha Mason, Edward Rochesterren emazte eroa, kreola bera). Jean Rhysek oso jolas posmodernoa burutu zuen, bazter-pertsonaia literario jakin bati bizitza eta ahots berria eman, gorputza eta arima, eta hartara berrasmatu. Jokaldia ondo baino hobeto atera zitzaion: emakume eroaren ume-ahotsa, gazte-ahotsa eta heldu-ahotsa entzungo ditugu, haren sentipen lazgarrien jatorria ezagutuko dugu, haren bakardadearen jatorria…

Eleberria gozo dago kontatua, modu intimoan, eta sentipenezko azalpenekin batera jende kreolaren drama ezagutuko dugu: pribilegioak galtzea, beltzek begirunerik ez izatea (esklabutza abolitu ostean), Europatik etorririko kolono berriek sasizuritzat edo erdibeltzatzat jotzea, gainbehera soziala eta kulturala nozitzea…

Gai gehiago ere nahasten dira (emakumeen arteko elkartasun eza, gizonekiko menpekotasuna, emakumeen azpiratzea, transformazioa, izen-aldaketa, izaera-aldaketa, bazterkeria, emakume beltzen indarra…), eta horretan da nire iritziz eleberriaren balio handiena, hots, zeharkako tematika trinkoan; trinkotasuna baitario kontakizunari, gozo erretrataturiko mundua pintatzen badu ere.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak