kritiken hemeroteka

8.412 kritika

« | »

Koioteren arrastoa / Edorta Jimenez / Susa, 2006

Ispiluaren bila Ibon Egaña / Berria, 2007-02-25

Bidaiariak, turistak eta zer esanik ez bidaiari idazleak edo idazle bidaiariak ez ote du bilatzen ispilu bat non bere burua ikusi, non bere burua sortu eta berrasmatu, bidaiatzen duelarik, eta areago, bidaia horren berri jasotzen duelarik? Horixe datorkit gogora Edorta Jimenezen Koioteren arrastoa irakurrita. Izan dira hiri handian, demagun New Yorken, beren burua asmatu eta idazlearen irudia konfiguratu nahi izan dutenak, baita gurean ere. Izan dira halaber bidaiari abenturazaleak, bizitza eta beren burua abenturarekin identifikatu eta hortik nortasun bat eratu dutenak, baita gurean ere. Eta badira, halaber, euskalduntasuna zuzen ala zeharka gogoan izanda nortasun kultural eta identitario kolektiboaren isla, ispilua, eta arrastoak bilatu izan dituztenak bidaian, nortasun horren gaineko gogoeta eginaz eta gurearekiko parekidetasunak bilatuz, baita gurean ere, Edorta Jimenezen honetan, kasu.

Bi ataletan banatuta, Idaho, Nevada, Colorado eta Kalifornia aldean egindako egonaldi banaren berri jasotzen dute Koioteren arrastoa liburuko orriek, eta idazle bidaiariak hautatutako espazioek salatzen dute non eta zertan bilatuko den hemen ispilua: euskal diasporaren arrastoetan, batetik, eta, bereziki, herrialde horietako jatorrizko biztanle indigenen kultura, nortasun eta egoeran. Inguru horietako natiboekiko interesa, hala, arrazoitzen du beren kulturaren egoera gainbeherakoak (beste edozein kultura gutxiturenak bezala), eta baita Inperioaren muinean egoteak sorrarazten dituen paradoxa eta kontraesanek ere. Alde horretatik, bereziki bitxia eta deigarria egin zaio irakurle honi liburuan jasotzen den ideia bat, Ni Mi Pui etniako kide batena, zeinaren arabera, Inperioaren oinarri liratekeen natiboak eurak, haietan leudekeelarik AEBen indarraren erroak. Eta ispilua aurkitzen du maiz idazleak jatorrizko biztanle hauen kulturan: indiar batzuen kultura kitsch hutsa bihurtu den zer folklorizatu eta merkantilizatu bat dela ohartzean, kasurako. Inoiz ekidin nahiko duen arren, zeharka edo zuzenago, agertu egiten da Euskal Herriaren eta euskal kultura eta hizkuntzaren erreferentzia Jimenezenean; ekidin nahi den erreferentzia zinematografiko sorta agertzen den era berean. Ber gisan, ahozko kulturaren eta kultura idatziaren arteko talkak eta bistaratzen ditu idazle europarrak natibo amerikarrekin egindako enkontruek, hainbat aurreiritzi bazterrera botaz.

Lehen atalean, 2002ko bidaia kontatzen du Jimenezek, Reno eta inguruak ardatz dituena: bertako diasporako jendea, paisaia ederrak, lekuei buruzko kontakizun mitikoak, estatubatuarren ohiturak… Bigarrenean, aldiz, 2005ekoan, Ni Mi Pui etniako indiarrei eskaintzen zaie atal ia osoa, beraien mundu ikuskera, turistei begira egindako kulturaren simulazioa, legendak, Idahoren historia… Bigarren atal hori interesgarriago begitandu zaio irakurle honi, indiarren kulturaren eta Idahoren historiaren gaineko jakingarri sorta eskaintzen baitu, nahiz aski orokorrak izan, baita hainbat paradoxa eta kontraesan plazaratu ere. Lehen ataleko anekdota zenbaitek hotz utzi dute, eta liburu batean lekurik izan behar ote luketen zalantza piztu ere bai, zergatik uka. Iturri askotarikoetara jo du Jimenezek kronika hau egiterakoan: bertan ikusiak, bertako biztanleen iritzi eta azalpenak, gida eta bestelako liburuetan irakurriak, zinema eta bestelako erreferentziak… Liburuak ez dio ekarpen erraldoirik egingo indigenen kulturaren azterketa antropologikoari, edo Idahoko historiografiari, baina arin eta gustura irakurtzen den kronika atsegina da, edonola ere Jimenezena. Eta horretan zerikusi handia du, nago, idazlearen prosa zaindu, bihurriak.

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hamlet
William Shakespeare

Aritz Galarraga

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak