« Alegiazko munduak | Eta gezurti bazina / bagina? »
Sargazo itsaso zabala / Jean Rhys (Txomin Arratibel) / Alberdania / Elkar, 2005
Emakumea bere bakardadean Mikel Garmendia / Eizie.org, 2006-03-06
Charlotte Bronte-ren Jane Eyre eleberri viktoriarrean emakume kreolak ez ezik, Karibe-k berak jasaten duen karakterizazioaren aurka dago egina Sargazo itsaso zabala eleberria. Charlotte Bronte, kristau fedearen barrutik beti ere, kuraiatsua da eta errebeldea. Jean Rhys-ek, berriz zauri sakon batetik idazten du, eta erlijioa ez da inola ere kontsolamendu berarentzat.
Kreola izaki, txikitatik ezagutu ditu Antoinette protagonistak sufrimendua, mina eta bakardadea. Bazuen, ordea, babesleku bat, bizi-poz bat: bere jaioterria, bere jendea, bere ingurua, Antilletako uharteetako koloreak (berdea batez ere), soinuak, kultura eta izaera propio bezain aberats bat, Charlote Bronte-ri bere eleberrian jasotzea “ahaztu” zitzaiona. Hori guztia —eta gehiago— kendu zion Rochester senar ingelesak. Suntsipeneraino eraman zuen Antoinette, emakume apasionatu eta adoretsua izan arren, krak egiten baitu mundu patriarkalean.
Eleberri honek hainbat irakurketa izan ditzake baina bistan da, irakurketak irakurketa, Bertha pertsonaiari buruz esan gabe utzitakoa osatzen duela eta, esan bezala, Bertharen bizi-poz eta babesleku diren horiek jasotzen dituela. Hala, eleberriko alderik erakargarrienetakoa dugu Antilletako giro hori: beltzen, karibeen, arawaken eta zuri kreolen izaera, ohiturak, sineskeriak, magia, folklorea, eta, nola ez, lekuei berei ematen zaien garrantzia, leku hura baita, azken finean, Antoinetteri gelditzen zaion bizitzarekiko harreman atsegin bakarra.
Lehen pertsonan dago idatzia, bi pertsonaiaren ahotsaren bitartez. Bi ahots tartekatzen dituen lehen pertsona, hau da, narratzaile protagonistarena eta narratzaile lekukoarena. Horien bitartez, irakurleak konplizitate sentsazioa hartzen du eta, gainera, istorioak aurrera egin ahala, pertsonaia baten edo bestearen alde jartzeko aukera dauka, lehen pertsona horrek gertakarien gaineko norabide bakarreko objektibotasunez aritu arren, ez baitu zurrun jokatzen, eta gauzei zein ikuspegitik begiratzen zaien, hori gailentzen baita azkenean.
Txomin Arratibel itzultzaileari, ohikoa ez bada ere, liburuari egindako hitzaurrea eskertu behar diogu lehenik, labur bezain argigarria baita eleberri gogoangarri honetara hurbiltzeko. Bestetik, bete-betean asmatu du hainbat pertsonairen hizkera berezia nabarmentzeko aditz laguntzaileak ezabatuz eta presente narratiboa itzultzeko aditzaren aspektua ondo kontuan hartuz.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera