« Alegiazko munduak | Eta gezurti bazina / bagina? »
Sargazo itsaso zabala / Jean Rhys (Txomin Arratibel) / Alberdania / Elkar, 2005
Emakumea bere bakardadean Mikel Garmendia / Eizie.org, 2006-03-06
Charlotte Bronte-ren Jane Eyre eleberri viktoriarrean emakume kreolak ez ezik, Karibe-k berak jasaten duen karakterizazioaren aurka dago egina Sargazo itsaso zabala eleberria. Charlotte Bronte, kristau fedearen barrutik beti ere, kuraiatsua da eta errebeldea. Jean Rhys-ek, berriz zauri sakon batetik idazten du, eta erlijioa ez da inola ere kontsolamendu berarentzat.
Kreola izaki, txikitatik ezagutu ditu Antoinette protagonistak sufrimendua, mina eta bakardadea. Bazuen, ordea, babesleku bat, bizi-poz bat: bere jaioterria, bere jendea, bere ingurua, Antilletako uharteetako koloreak (berdea batez ere), soinuak, kultura eta izaera propio bezain aberats bat, Charlote Bronte-ri bere eleberrian jasotzea “ahaztu” zitzaiona. Hori guztia —eta gehiago— kendu zion Rochester senar ingelesak. Suntsipeneraino eraman zuen Antoinette, emakume apasionatu eta adoretsua izan arren, krak egiten baitu mundu patriarkalean.
Eleberri honek hainbat irakurketa izan ditzake baina bistan da, irakurketak irakurketa, Bertha pertsonaiari buruz esan gabe utzitakoa osatzen duela eta, esan bezala, Bertharen bizi-poz eta babesleku diren horiek jasotzen dituela. Hala, eleberriko alderik erakargarrienetakoa dugu Antilletako giro hori: beltzen, karibeen, arawaken eta zuri kreolen izaera, ohiturak, sineskeriak, magia, folklorea, eta, nola ez, lekuei berei ematen zaien garrantzia, leku hura baita, azken finean, Antoinetteri gelditzen zaion bizitzarekiko harreman atsegin bakarra.
Lehen pertsonan dago idatzia, bi pertsonaiaren ahotsaren bitartez. Bi ahots tartekatzen dituen lehen pertsona, hau da, narratzaile protagonistarena eta narratzaile lekukoarena. Horien bitartez, irakurleak konplizitate sentsazioa hartzen du eta, gainera, istorioak aurrera egin ahala, pertsonaia baten edo bestearen alde jartzeko aukera dauka, lehen pertsona horrek gertakarien gaineko norabide bakarreko objektibotasunez aritu arren, ez baitu zurrun jokatzen, eta gauzei zein ikuspegitik begiratzen zaien, hori gailentzen baita azkenean.
Txomin Arratibel itzultzaileari, ohikoa ez bada ere, liburuari egindako hitzaurrea eskertu behar diogu lehenik, labur bezain argigarria baita eleberri gogoangarri honetara hurbiltzeko. Bestetik, bete-betean asmatu du hainbat pertsonairen hizkera berezia nabarmentzeko aditz laguntzaileak ezabatuz eta presente narratiboa itzultzeko aditzaren aspektua ondo kontuan hartuz.
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Asier Urkiza
Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons
Nagore Fernandez
Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite
Hasier Rekondo
Kangaroo
Martin Etxeberria
Jon Martin-Etxebeste
Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga
Mikel Asurmendi
Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide
Irati Majuelo
Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa
Amaia Alvarez Uria
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Jon Martin-Etxebeste
Argialdiak
Miriam Luki
Asier Urkiza
Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov
Nagore Fernandez
Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Ibon Egaña
Animalia domestikoak
Esti Martinez
Jon Martin-Etxebeste
Kangaroo
Martin Etxeberria
Irati Majuelo