« Alegiazko munduak | Eta gezurti bazina / bagina? »
Sargazo itsaso zabala / Jean Rhys (Txomin Arratibel) / Alberdania / Elkar, 2005
Emakumea bere bakardadean Mikel Garmendia / Eizie.org, 2006-03-06
Charlotte Bronte-ren Jane Eyre eleberri viktoriarrean emakume kreolak ez ezik, Karibe-k berak jasaten duen karakterizazioaren aurka dago egina Sargazo itsaso zabala eleberria. Charlotte Bronte, kristau fedearen barrutik beti ere, kuraiatsua da eta errebeldea. Jean Rhys-ek, berriz zauri sakon batetik idazten du, eta erlijioa ez da inola ere kontsolamendu berarentzat.
Kreola izaki, txikitatik ezagutu ditu Antoinette protagonistak sufrimendua, mina eta bakardadea. Bazuen, ordea, babesleku bat, bizi-poz bat: bere jaioterria, bere jendea, bere ingurua, Antilletako uharteetako koloreak (berdea batez ere), soinuak, kultura eta izaera propio bezain aberats bat, Charlote Bronte-ri bere eleberrian jasotzea “ahaztu” zitzaiona. Hori guztia —eta gehiago— kendu zion Rochester senar ingelesak. Suntsipeneraino eraman zuen Antoinette, emakume apasionatu eta adoretsua izan arren, krak egiten baitu mundu patriarkalean.
Eleberri honek hainbat irakurketa izan ditzake baina bistan da, irakurketak irakurketa, Bertha pertsonaiari buruz esan gabe utzitakoa osatzen duela eta, esan bezala, Bertharen bizi-poz eta babesleku diren horiek jasotzen dituela. Hala, eleberriko alderik erakargarrienetakoa dugu Antilletako giro hori: beltzen, karibeen, arawaken eta zuri kreolen izaera, ohiturak, sineskeriak, magia, folklorea, eta, nola ez, lekuei berei ematen zaien garrantzia, leku hura baita, azken finean, Antoinetteri gelditzen zaion bizitzarekiko harreman atsegin bakarra.
Lehen pertsonan dago idatzia, bi pertsonaiaren ahotsaren bitartez. Bi ahots tartekatzen dituen lehen pertsona, hau da, narratzaile protagonistarena eta narratzaile lekukoarena. Horien bitartez, irakurleak konplizitate sentsazioa hartzen du eta, gainera, istorioak aurrera egin ahala, pertsonaia baten edo bestearen alde jartzeko aukera dauka, lehen pertsona horrek gertakarien gaineko norabide bakarreko objektibotasunez aritu arren, ez baitu zurrun jokatzen, eta gauzei zein ikuspegitik begiratzen zaien, hori gailentzen baita azkenean.
Txomin Arratibel itzultzaileari, ohikoa ez bada ere, liburuari egindako hitzaurrea eskertu behar diogu lehenik, labur bezain argigarria baita eleberri gogoangarri honetara hurbiltzeko. Bestetik, bete-betean asmatu du hainbat pertsonairen hizkera berezia nabarmentzeko aditz laguntzaileak ezabatuz eta presente narratiboa itzultzeko aditzaren aspektua ondo kontuan hartuz.
Baden Verboten
Iker Aranberri
Asier Urkiza
Diesel
Bertol Arrieta
Nagore Fernandez
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
Jon Jimenez
Basokoa
Izaskun Gracia Quintana
Joxe Aldasoro
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres