kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Nomadak kantari doaz / Joxean Sagastizabal / Alberdania, 2005

Alegiazko munduak Iñigo Roque / Gara, 2006-03-04

Bitxia. Horixe da Sagastizabalen liburua egokien definitzen duen izenondoa. Ustekaberik ez izateko, gomendagarria da liburua erosi aurretik hasierako oharra irakurtzea: liburuaren nondik norakoak bertan xehatzen dira, eta, aldi berean, hitzarmen antzeko bat da idazlearen eta irakurlearen artean.

Ahalegin gaitezen, bada, “bitxitasun” hori zertan den azaltzen. Sagastizabalek mundu oso bat sortu du, Tolkienek edo Michael Endek egin zuten gisan (mapa eta guzti), zeharo fantasiazkoa: arrazak, hizkuntzak, jainko-jainkosak, lurraldeak… Kontakizunaren ardatza ungarinyin-en tribua da, sexu-joeretan oinarritutako gizartea: andre batzuk andrezaleak dira; beste batzuk, gizonzaleak; eta gizonak ere, bietarikoak. Lehenengotan irudi du liburuaren asmo bakarra antropologia sexuala dela, baina ez du deus ikustekorik horrekin. Jakina, hautu horrek halakatu egiten du liburuaren tonua, eta batik bat umorea, baina gordinkeriarik gabe.

Besteko, Sagastizabalek berealdiko garrantzia ematen die tribuaren sinesmenei. “Sufrimendua, zorion falta, geuk sortuak dira, ez jainkoek”, dio erlijioburuak. Horrenbestez, tribuak bi agintari ditu: kanta-maisua edo buruzagi erlijiosoa eta lurreko aferez arduratzen den burua. Antzinako herriei buruzko edozein antropologia-eskuliburutan ageri diren ezaugarriak txertatzen ditu idazleak narrazioan: iniziazioa, erritoak, Kreazioa… Nomaden kantuak ere zentzu erlijiosoa dauka. “Kantaldian, jainkoek gure tribuari emandako zatia kantatu behar dugu, bizitza berritzeko”. Eta santutegi batera abiatzen dira, Kanta Nagusian parte hartzeko. Bilkura horretan, tribu guztiak elkartuta, mundua berriz kreatzen dute, jainkoek asabei utzitako mundua berriz sortzeko. Mircea Eliadek aurkeztutako etengabeko itzuleraren mitoa dago jokabide horren azpian. Jose Maria Satrustegik, Euskal Herrira etorrita, urteberriko ohitura batzuetan hauteman zuen mundua berriz kreatzeko asmo hori; “Ur goiena, ur barrena” kantan eta horri loturiko ekanduetan, esaterako.

Liburuaren bigarren atalean, berriz, kontakizuna lekuz aldatzen da. Idazleak gotorlekuz, errege-erreginez eta jauregiz beteriko mundu batera garamatza, Beidiako erresumara, Unur erreginaren historia nomada batzuen ahotan ipinita. Erdi Aroko giroa sumatzen da atal horretan; izan ere, ungarinyinen garaikidea izan arren, erresuma mundu modernoagoa da (historikotasunaren jabea, esango luke Eliadek). Mundu horretan dena izango da nahaspilatsuago: guduak, azpikeria, alderdikeriak, dirua… Liburuaren azken pasartean, bi mundu horiek topo egiten dute, erresumako bi iheslari ungarinyin-ekin biltzen direnean Kanta Nagusirako bidean. Erabat katartikoa izango da topaketa hori bi arrotzentzat.

Nabarmentzekoa da, azkenik, Sagastizabalek hitzekin jolasteko erakutsi duen trebezia (ezagun genuen lehendik), hitzen alderdi irrigarria bilatuz betiere. Banaka batzuk aipatzea merezi du: emakume gizonzaleak altan daudenean, dunban daude; giza sexua zulubundua da; gizonek elkar errekargatzen dute; Bediako gudalburuak Konan du izena; masturbazioari asmazioa deritzo. Osagai horiek hartuta, hara nolako esaldiek zipriztintzen duten testua: “(…) dunbaren zain asmazio mundiala lagun (…)”; “Azkenean edukiko dut kanta-maisu guapo hori errekargatzeko modua”… Batzuei gustu txarreko umorea begitanduko zaie. Ez dakit, bada.

Liburua olgeta hutsa da, eta bere horretan hartu behar da. Norberak ikusi egin behar jolasteko prest dagoen ala ez. Besterik ez bada ere, hasierako oharra irakurtzea merezi du.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak