kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Berdin dio / Agota Kristof (Eskarne Mujika) / Alberdania, 2005

Berdin dio Iñigo Roque / Gara, 2005-06-25

Ez da txukuna, barren, iruzkinak Pernandoren egiak esanez hastea, baina oraingoan ezinbestekoa da. Norberaren aldarteak berealdiko garrantzia du liburuei heltzean, eta aldartea ia egunetik egunera aldatzen da, norat-haize-harat-aise horietakoa izan ez arren. Liburu honi ekiten dionak, horrenbestez, ez du zulo beltzerako joerarik izan behar, irakurgaia ez baita lasaigarria, ezta hurrik eman ere.

Euskaraz plazaratutako Agota Kristofen hirugarren liburua dugu honakoa; aurrekoetan legez, Eskarne Mujikak txukun bai txukun euskaratua. Lehenbizikoak, “Koaderno Handia”k, harrera ikusgarria izan zuen, inork uste baino handiagoa, seguru asko. Hala ere, egingo nuke, literatura-arrazoiekin batera, gure hizkuntzaren egoerak eta ikasbideak izan zutela zerikusia: testu erraza, itxuraz ume batek idatzia, eta euskaraz oso dotore emana. “Kutsidazu bidea, Ixabel”ek eta antzeko lanek izandako arrakasta bera izan zuen, nire aburuz; osterantzean, ezin uler daiteke gisa horretako liburuak hainbeste irakurle erakartzea.

Liburu hau “Atzo”ren jarraipen halako bat da. “Atzo” irakurri zutenek gogoan izango dutenez, liburu hartan erbestean bizi zen langile baten bakartasunaz, alegiazko maitasunaz eta bizimodu trauskilaz mintzatzen zitzaigun Agota Kristof. Liburuko pertsonaia nagusiak, Sandor-ek, “mentalki” idazten zuen, eta idatzi ipuin hits lazgarriak. Konparazio batera, “Pentsatzen” ipuina liburu bietan ageri da: batean, Sandorrek gogoan idatzita; oraingo honetan, berriz, bildumako gainerako kontakizunekin batera.

Aurreko liburuetan bezala, kontakizun guztiak ezlekuetan gertatzen dira, hiri handietan nahiz herri txikietan. Guztietan, gaur egungo gizartearen kritika garratza agertzen da, etsirik, esperantzarik gabe. Ironia edo zinismoa erabili beharrean, arau sozialak puskatuta, koordenaturik gabe dabiltza pertsonaiak. Andre batek itauntzen dio beste bati: “Zer moduz haurrak?”. Eta besteak erantzun: “Momentuan bi bakarrik dauzkat gaixorik?”. Absurduaren literatura da, baina patetismora, izugarrikeriara edo gehiegikeriara lerratua.

Alerik ale, gaur egungo gizarteko gaitz guztiak aurkezten dira: denborarik eza, sabelkeria, burukoikeria, kontsumismoa, neurriz gaindiko garapena. Eta horien parez pare, kezka klasikoak ageri dira: mendekua, heriotza, bizitza… Zail da halakoez gauza berririk eranstea, eta, horregatik, Kristof logikaren eta gustu onaren mugaldeetan alderrai dabil (zer ote da gustu ona?). Tarteka, esaldi biribilak ontzen ditu; adibidez, lubakiko soldadu haren galdera: “Noiz arte egon behar dugu gure hilei negar egiten eta mendekatzen?”. Baina esperantzak ñir-ñir egiten duenean, zapla!, idazleak amatatu egiten du. Gogoan al duzue Poeren “Amontillado upela” zirraragarria? Amaiera zoriontsurik ez bilatu.

Agota Kristofen estiloaz nahikoa luze eta zabal hitz egin da honezkero, baina merezi du ostera ere nabarmentzea haren soiltasuna eta idaztankera. Atzerriko hizkuntza darabilen erbesteratuaren estiloa da, sastakai lako perpaus txikiz, perpaus eragingarriz moldatua. Eskertzekoa da, batzuetan, paragrafo puzgarrietatik haraindian ibiltzea. Gainera, horrela errazago sartzen da mezuaren garratza, eta arintzen bihotzerrea.

Batzuetan badirudi etsia baino ez dagoela liburuan, deiadar hutsak direla kontakizunak, idazlearen tema zirkularren formulazio berriak. Batzuetan amorrua gustagarriagoa da, esperantzarik eza baino. Dena den, ariketa polita da liburua. Kontakizunen, aitorkizunen lehenengo pertsonatik hirugarrenera eramaten gaitu, elkarrizketa hertsagarrien artean.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak