« Euskal serial killer | Maitasunaren bila »
Bilbo dub kronikak / Paddy Rekalde / Susa, 2004
Hiriaren bihotzeko taupadei adi Gotzon Hermosilla / Berria, 2004-07-24
Paddy Rekalde “apurka-apurka ibilbide literario sendo, fresko eta estimagarria” egiten ari dela idatzi nuen iaz, orain itxia (baina ez isildua) dagoen egunkari batean. Aurten Rekaldek beste pauso bat eman du norabide berean, eta Bilbo dub kronikak poema liburu berria ailegatu zaigu Susaren eskutik.
Rekalderen bigarren poema liburua da hau, 2000. urtean Txalapartak Sex abaroa argitaratu baitzion. Lan hori kenduta, Deustuko idazlearen obra osoa narrazioaren esparruan kokatu da orain arte: ipuin liburu bi eta eleberri bat. Orain, poesia jorratzea erabaki du Rekaldek, baina, hala ere, ez dio istorioak kontatzeko tentazioari ihes egin. Narratiboak dira liburu honetako poema gehienak, istorioak kontatzen dizkigute, istorio txikiak, pasadizo xumeak: hiriaren bihotzeko taupada egunerokoak, baina poetaren begi zoliaren aurrean oharkabean igarotzen ez direnak.
Rekalderen kezka literarioen berri dakienak ez du ezustekorik hartuko poema hauek irakurtzean. Aurreko liburuetan bezala, baztertuak, zapalduak, munduak ahaztu dituenak hartzen ditu aintzat: etorkinak, prostitutak, arloteak, heroinazaleak, boxeolariak. Galtzaileak, hitz batean esanda. Bizitzaren zamak azpiratu dituenekiko samurtasuna eta horren kontra oldartzen direnekiko miresmena dira Rekalderen begiradaren ezaugarri nagusiak, aurreko liburuetan bezala.
“Herriminari gerra”, aldarrikatzen du Rekaldek izen bereko poeman. Herrimina barik, hirimina dario poema sorta honi. Rekaldek gogoan du iraganeko Bilbo langile, jator eta gizatiarrago hura; gaurko hiri moderno eta mortu honetako kaleetan, poetaren hitzetan “pasabide hutsak” diren kaleotan, ments ditu behialako bizitasuna, gaztetxe zaharra, irrati libreak, paisaia industrialak. Guggenheim museoaren edo Kale Nagusiko dendetako erakuslehioen aldean, Rekaldek nahiago ditu Atxuriko tabernak, Arbolagañako txakolindegia edo Bilbo Zaharreko garai bateko alaitasuna.
Galera sentimendu hori hainbat poematan agertzen zaigu: Ez da iraganmina, lagunok, Pasabide hutsak dituzu kaleok, Umore beltzeko paisaia edo Hiri hau, esaterako. Eta hiri ponpoxoaren ifrentzua den beste Bilbo horren kronikak idazten dizkigu, erraietatik, artez eta artifizio larregi ibili barik, dub erritmo soil eta hipnotizatzaileetan kulunkatuta.
Poesiaren inguruan ere gogoeta egiten du Rekaldek. “Soldatapeko idazleak” arbuiatzen ditu, “beka-sari jokoak” gaitzetsi, eta, poeta bainoago, “frankotiratzailetzat” du bere burua, “odola borborka ipini eta larruazala ikara batean jarri nahi dizun frankotiratzailea”, poetaren hitzetan esanda. Liburua erdibitzen duen Hiru koñak underground izeneko testuan Bukowski, Aresti eta Ferreiro hartzen ditu bidelagun, eta keinu hori guztiz adierazgarria da Rekalderen asmoen berri jakiteko.
Gogoeta horrek, nola ez, estiloaren auzira garamatza ezinbestez. Rekaldek egiten duen hautu poetikoarekin koherentziaz jokatzen du eta idazmolde biluzi eta zuzena darabil, apaingarri askorik gabea, narratibatik oso hurbila. Horrek kritikaren bat ekarri dio dagoeneko, eta, agian, poemok landu gabeak egotea egotziko dio irakurle batek baino gehiagok. Ez nago ados: tantaka bada ere, Rekaldek hainbat baliabide literario erabiltzen ditu, batzuetan fonetikarekin jolasten du (“itsasadarrean kaioak karraka”), eta zenbait poematan nabaritzen da Rekaldek ahalegin berezia egin duela indarra dosifikatzen eta amaieran irakurlea harriturik uzten duen kolpea prestatzen (Aberkideak, Botilaren bihurguneak, Txizaren hotsa). Bere gordinean, Rekalderen idazmoldea hautu literario jakin baten ondorioa dela iruditzen zait; eztabaidagarria, hautu guztiak bezala, baina guztiz koherentea.
Nire ustetan, Rekaldek urrats handia egin du bere azken lan honetan. Iazko iruzkin hartan aipatzen genituen gabeziak leundu eta bere idazmoldea findu duelakoan nago, oraindik zer hobetu badagoen arren. Eta idazlearen zeregina “larruazala ikara batean jartzea” baldin bada, aitortu behar dut, nire kasuan behintzat, hainbatetan lortu egiten duela (Aberkideak, Udazkena edo Botilaren bihurguneak poemetan, berbarako). Segitzen dut pentsatzen Paddyrena bezalako ahotsak beharrezkoak dituela euskal literaturak. Lehenagotik ere txistu eta danbolin dezente izan ditugu eta dub pixka bat ez zaigu gaizki etorriko, ze arraio!
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Paloma Rodriguez-Miñambres
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Mikel Asurmendi
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Irati Majuelo
Lagun minak
Jon Benito
Mikel Asurmendi
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Jon Jimenez
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Asier Urkiza
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Nagore Fernandez
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Bestiak Liburutegia
Rameauren iloba
Denis Diderot
Aritz Galarraga
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Paloma Rodriguez-Miñambres