susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Bere buruaz besteren | Touré: harri-koskorra ala tzarra? »

Francesco Pasqualeren bosgarren arima / Unai Elorriaga / Susa, 2024

Askatasun amorrua Jon Martin-Etxebeste / El Correo, 2025-02-22

Italia utzi eta Euskal Herrirako bidaia hasi zuen behinola Francesco Pasqualek (Sapri, 1825 – Bermeo, 1910). Bi mende beranduago, bere ondorengo batek, Unai Elorriagak, haren inguruko liburua idatzi du. Egiazko gertaeratan oinarritua dago kontakizuna, baina historiak ilundu dituen zuloak fikzioz apartuta, osatu du eleberria algortarrak. “Zerrien urak” izena du liburuko lehen kapituluak eta idazlearen maisutasunaren adibide bat da. Borobila da ipuina: herrixka italiar bateko giro politikoa eta biztanleen arteko konplizitatea zirriborratzen ditu, protagonistaren nortasuna eraikitzen hasten da eta, hasi eta buka, ipuin gisa funtzionatzen duen pieza osatzen du. Beste zenbait ipuinek, ordea, irakurlearen parte hartze aktiboa eskatzen dute: hortik, azalean ageri den puzzle desordenatua. Pieza batzuek protagonistaren garaikide izan ziren musikarien (Wagnerren eta Verdiren) pasarteak kontatzen dituzte eta trama nagusitik aldenduta daude. Haien bidez marrazten du idazleak XIX. mendeko giro politikoa eta kulturala: musikaren, emozioen eta ideologiaren arteko hirukia, adibidez, presente mantentzen da protagonistaren heriotzaraino. Formatuari dagokionez hartu du, beraz, Elorriagak arriskurik handiena. Bi generoren artean kokatu du irakurlea.

Migrazio prozesuak euskal literaturaren zentrora hurbiltzen ari diren honetan, infernutik ihes egiteari buruzko beste ekarpen bat da berea, klandestinitateari begirada europar klasiko bat eskaintzen diona. Pasquale erbestera kondenatuta dago eta bidaia horretan hautuak egin beharko ditu etengabe; behin eta berriz uko egitearen bitartez eskuratuko du bere bosgarren arima. Elorriagaren pertsonaientzat funtzio terapeutikoa betetzen du mundu onirikoak, eta pairatzen duten bortizkeriak eta galerak dotoreziaz deskribatzea hautatu du, historiak ahalbidetzen dion distantziatik.